Your chess skill revealed - określenie elementów szachowych oraz wiedzy zawodnika (2)

Nadal będziemy przyglądać się temu z czego składają się szachowe umiejętności. Jeśli zawodnik legitymuje się wysoką kategorią oraz ma "niezłego szachowego skila", to jakie tematy i elementy szachowej edukacji powinien (czy wręcz musi?!) znać oraz skutecznie stosować na szachownicy? Temu właśnie będzie służyć ta seria - zaprezentujemy i wyjaśnimy w niej podstawy związane z różnymi tematami, które są chlebem powszednim dla trenerów, istotnym materiałem dla instruktorów... i niekiedy czarną magią dla amatorów (nie wspominając o rodzicach czy kibicach).

1. PODSTAWY TAKTYKI (wiedza)
a) wartość bierek
b) przewaga
c) strata
d) wymiana
e) atak
f) obrona
g) porównywanie ataku vs obrony
h) zysku vs strata + obliczenia
i) groźba i jej realizacja
j) rekompensata

2. ELEMENTARNE MATOWANIE (wiedza)
a) K+2H
b) K+HW
c) K+2W
d) K+H
e) K+W
f) K+2G

3. TEORIA SZACHOWA (wiedza)
a) trzy części partii szachowej
b) debiut
c) gra środkowa
d) końcówka
e) cele gry w debiucie
f) cele gry w grze środkowej
g) cele gry w końcówce

4. GRA TURNIEJOWA (wiedza)
a) reguły gry w szachy
b) zasady gry turniejowej
c) najważniejsze zasady gry turniejowej
d) przerwanie i zakończenie partii
e) zapis partii, zegar szachowy
f) reklamacja, decyzje sędziego
g) kodeks szachowy
h) sytuacje nieopisane w kodeksie
i) zachowanie Fair Play
j) niesportowe zachowanie
k) nagrody, wyróżnienia oraz kary i nagany
l) punktacja podstawowa i dodatkowa
ł) miejsce końcowe w tabeli


1. PODSTAWY TAKTYKI (umiejętności)
a) co oznacza termin "wartość bierek", podaj wartość każdej z bierek, czym jest wartość relatywna a czym obiektywna
b) czym jest przewaga, po czym poznać kto ma przewagę, jakie są rodzaje przewagi, czemu służy przewaga
c) czym jest strata, po czym poznać kto ma stratę, jakie są rodzaje straty, czemu służy strata
d) czym jest wymiana, kiedy i jak można wymieniać bierki, jaka jest istota (sens) wymiany, kiedy wymiana jest korzystna a kiedy niekorzystna
e) atak - definicja, czemu służy atak, po czym rozpoznać poprawny i niepoprawny atak,
f) obrona - definicja, czemu służy obrona, po czym rozpoznać poprawną i niepoprawną obronę,
g) porównywanie ataku vs obrony - ile bierek atakuje a ile broni dany punkt (pole) na którym stoi (lub ma zamiar stanąć) bierka
h) zysku vs strata + obliczenia - czym jest zysk a czym strata, jak rozpoznać kto zyska (zyskuje) a kto straci (traci), jak obliczyć wielkość zysku lub straty
i) groźba i jej realizacja - czym jest groźba, czym jest realizacja groźby, czym się różni groźba realna od pozornej
j) rekompensata - co oznacza ten termin, jak i po czym rozpoznać czy mamy rekompensatę, co nam daje i czemu służy rekompensata

2. ELEMENTARNE MATOWANIE (umiejętności)
a) matowanie K+2H - cel końcowy oraz istotne uwagi, wyjaśnienie procesu i etapów matowania
b) matowanie K+HW - cel końcowy oraz istotne uwagi, wyjaśnienie procesu i etapów matowania
c) matowanie K+2W - cel końcowy oraz istotne uwagi, wyjaśnienie procesu i etapów matowania
d) matowanie K+H - cel końcowy oraz istotne uwagi, wyjaśnienie procesu i etapów matowania
e) matowanie K+W - cel końcowy oraz istotne uwagi, wyjaśnienie procesu i etapów matowania
f) matowanie K+2G - cel końcowy oraz istotne uwagi, wyjaśnienie procesu i etapów matowania

3. TEORIA SZACHOWA (umiejętności)
a) jak nazywają się trzy części partii szachowej, z czego wynika ich podział, po czym rozpoznać daną część partii
b) co to znaczy debiut, jakie są rodzaje debiutów, czym sie charakteryzują dane debiuty, czym są warianty i kody debiutowe
c) czym jest gra środkowa, co jest istotnym elementem pozycji w grze środkowej, kiedy zaczyna i kończy się gra środkowa
d) czym jest gra końcowa, co jest istotnym elementem pozycji w grze końcowej, kiedy zaczyna i kończy się końcówka
e) jakie są cele gry w debiucie, po czym rozpoznać realizację celów w tej fazie gry, co należy robić, gdy ktoś nie realizuje tych celów
f) jakie są cele gry w grze środkowej, po czym rozpoznać realizację celów w tej fazie gry, co należy robić, gdy ktoś nie realizuje tych celów
g) jakie są cele gry w końcówce, po czym rozpoznać realizację celów w tej fazie gry, co należy robić, gdy ktoś nie realizuje tych celów

4. GRA TURNIEJOWA (umiejętności)
a) reguły gry w szachy - czym się różnią reguły od zasad, czym są wyjątki, jakie są najważniejsze i najtrudniejsze (najczęściej mylone) reguły
b) zasady gry turniejowej - czym się różni partia towarzyska od turniejowej, czy zwycięstwo i porażka w turnieju są takie same jak w zwykłej partii, kto i jak reguluje zasady w grze turniejowej, kogo obowiązuje reguły turniejowe
c) najważniejsze zasady gry turniejowej - jakie są najważniejsze i najtrudniejsze (najczęściej mylone) zasady gry turniejowej, po czym poznać, że są one najbardziej istotne, gdzie można znaleźć takie reguły, czy można (albo trzeba) nauczyć się ich na pamięć
d) przerwanie i zakończenie partii - kiedy i dlaczego partia zostaje przerwana, czym się różni przerwanie od zakończenia partii, kto i jak może przerwać oraz zatrzymać partię, jakie są sposoby zakończenia partii, na czym polega przerwanie partii i czym można samemu przerwać (zatrzymać) partię
e) zapis partii, zegar szachowy - czym jest zapis partii i w jaki sposób go prowadzimy; co to jest zegar szachowy i do czego służy, co się dzieje, gdy zegar szachowy działa nieprawidłowo, jaka jest funkcja zegara szachowego, czy i kiedy można grać partie bez użycia zegara, jakie są rodzaje zegarów
f) reklamacja, decyzje sędziego - co to jest reklamacja, kto, jak, gdzie i kiedy może składać reklamację, ile reklamacji można złożyć w czasie partii, a ile w czasie całych zawodów (turnieju), co to jest decyzja sędziego, w jaki sposób sędzia podejmuje decyzje, czy od decyzji można się odwołać (nie zgodzić się z nią), jakie są konsekwencje nieprawidłowych decyzji sędziego oraz niewykonywania ich przez zawodnika
g) kodeks szachowy - czym jest kodeks szachowy a czym regulamin, czy w kodeksie można znaleźć odpowiedź na wszystkie pytania, gdzie można znaleźć kodeks szachowy, czy kodeks szachowy trzeba znać na pamięć, czy sędzia może wydawać decyzje bez powoływania się na kodeks, kto, jak i kiedy (jak często) zmienia kodeks, czy wszystkie przepisy gry znajdują się w kodeksie, czy kodeks jest napisany po polsku czy też w innych językach, jaki kodeks szachowy jest najważniejszy
h) sytuacje nieopisane w kodeksie - czy istnieją sytuacje, które nie są uregulowane (wyjaśnione) przez kodeks, jak zachować się w takich sytuacjach, na co powołuje się sędzia a na co zawodnik, gdy dochodzi do takich sytuacji, czy sędzia zawsze ma rację
i) zachowanie Fair Play - czym jest istota Fair Play, co to znaczy grać w zgodzie z zasadami (duchem) Fair Play, gdzie są spisane te zasady, po czym można rozpoznać zawodnika, który stosuje te zasady, czy zawsze trzeba przestrzegać tych zasad, co się dzieje, gdy zawodnik ich nie przestrzega
j) niesportowe zachowanie - czym jest takie zachowanie, jak rozpoznać takie zachowanie, jakie są konsekwencje takiego zachowania, czy każde zachowanie niesportowe jest niezgodne z kodeksem szachowym, czy każde zachowanie niezgodne z kodeksem szachowym jest niesportowe, istota sportu
k) nagrody, wyróżnienia oraz kary i nagany - czym są i jaki mają cel; kiedy i za co można je otrzymać, jakie są konsekwencje ich otrzymania, czym się od siebie różnią, jakie są ich rodzaje, kto, gdzie, kiedy, jak, za co i komu je wymierza (rozdaje)
l) punktacja podstawowa i dodatkowa - czym jest punktacja w szachach, jaka jest różnica pomiędzy punktacją podstawową i dodatkową, która punktacje jest lepsza, a która ważniejsza, jakie są rodzaje punktacji w szachach, ile jest punktacji podstawowych a ile dodatkowych, kto i jak decyduje jakie punktacje będą brane pod uwagę (tzn. będą ważniejsze od innych)
ł) miejsce końcowe w tabeli - jak sprawdzić, które miejsce w tabeli końcowej zajęliśmy (albo zajmujemy w danej chwili), po czym poznać czy zajęliśmy dobrze czy złe miejsce, w jaki sposób jest obliczane i publikowane takie miejsce, czy jest możliwe, że nasze miejsce w tabeli nie zgadza się z tym co wydarzyło się naprawdę, co należy zrobić, aby następnym razem zająć wyższe miejsce w tabeli, czy zajęcie wysokiego miejsca w tabeli zawsze oznacza dobrą wiadomość, jakie znaczenie ma zajęte przez nas miejsce w tabeli

Dla kogo jest przeznaczony ten zestaw elementów szachowej wiedzy i możliwe pytania (zadania) mające określić umiejętności zawodnika? Myślę, że te elementy powinny być opanowane przez każdego zawodnika, który chce powiedzieć, że w pełni opanował podstawowe zasady gry w szachy. Najczęściej odpowiada to poziomowi bk (bez kategorii) bądź poziomowi słabej piątej kategorii (zwłaszcza jeśli zawodnik trochę zdążył pograć w szachy). Tak więc można określić to jako niezbędne minimum dla poziomu zawodnika 1100-1200. Zwykle na opanowanie tych tematów wystarcza około 12-16 godzin zegarowych (tzn. około 16-20 zajęć 45-minutowych).

Warto pamiętać, że jest to jedynie przykładowy zestaw zagadnień (pytań), więc każdy może sobie samodzielnie ułożyć pytania (zagadnienia) testowe - w zależności od potrzeb uczestników oraz ich możliwości (chodzi także o metody, narzędzia oraz techniki pracy jak i czas przeznaczony na dane zajęcia).