Szachowe motywy taktyczne - cz.4: motywy zwolnienia linii jak i pola: słów kilka o ataku odkrytym (ataku z odsłony)

Dziś powiemy sobie na temat motywów zwolnienia linii albo pola oraz o motywie odkrytego ataku.

Mam nadzieję, że będzie to dobre odświeżenie tego co każdego amatora obowiązuje w czasie każdej partii - rozpoznawania, zrozumienia jak też wykorzystywania motywów taktycznych.

Zobaczmy krótko jakie motywy taktyczne rozróżniamy. Ostatnio pokazałem listę, więc czas im się nieco bliżej przyjrzeć.

Poniżej na własne potrzeby opracowałem 20 najbardziej popularnych motywów taktycznych. Dziś omawiam dalsze. Oczywiście są one opisywane niemal we wszystkich książkach mówiących o taktyce (czy też kombinacjach), niemniej warto pokazać je po jednym "na spokojnie". Poza tym nie bez znaczenia jest także to, że nie wszyscy mają ochotę, czas i możliwości... czytywać szachowe książki!

Najczęściej spotykane motywy taktyczne w szachach:
6) zwolnienie (oswobodzenie) linii lub pola
7) odkryty atak (także nazywany atakiem z odsłony)

Zwolnienie pola polega na odejściu naszą figurą (niekiedy pionem), tak aby inna mogła wypełnić swoje zadanie (groźbę). Natomiast oswobodzenie linii dotyczy nie tyle jednego (konkretnego) pola, lecz całej linii. Zaraz wszystko się wyjaśni na przykładach.

Po lewej stronie widzimy przykład dotyczący zwolnienia (oswobodzenia) pola. Na czym polega cała sztuczka? Przyjrzyjmy się dobrze pozycji. JEŚLI pamiętamy schemat matowy – mat hetmanem i pionem, to natychmiast zobaczymy, że gdyby zamienić miejscami białego hetmana i wieżę, wówczas stałby mat. Co więc należy zrobić? Pozbyć się przeszkody! A w jaki sposób? W taki, aby nie zaburzyć schematu matowego. Jeśli poświęcimy wieżę na polu g8, wówczas czarny hetman obroni kluczowe pole g7. Dlatego należy wymusić oddanie wieży (najlepiej więc z szachem!) i pobić nią piona na h7. Bez względu czym odbiją czarne (królem czy skoczkiem), to i tak hetman da mata na g7 (będąc broniony przez piona). Tak więc już wiadomo jakie jest rozwiązanie: 1.Wxh7+ K/Sxh7 2.Hg7#

Ten przykład był dość prosty. A czego się mamy spodziewać po motywie „zwolnienia linii”? Tego samego, lecz odsłonięciu (zwolnieniu) podlega cała linia (wcześniej będąca zablokowana), a nie tylko konkretne pole.

Na diagramie po prawej widzimy (ukryty) motyw zwolnienia linii. Mamy specyficzną pozycję w której skoczek przechodząc na h7 dałby mata, gdyby nie fakt, że król będzie miał wtedy możliwość ucieczki na pole g8. A co by się stało, gdyby król nie mógł uciec na żadne pole na linii g? Wówczas byłby mat, prawda? Dlatego teraz wystarczy się przyjrzeć uważnie i poszukać rozwiązania tego problemu.

Zobaczmy: w myślach usuwamy skoczka. Król może uciec na pole g8. Dlaczego? Bowiem goniec przesłania kontrolę całej linii białej wieży. Dlatego trzeba jeszcze pomóc gońcowi, aby zwolnił pole na którym stoi, tak by wieża mogła mieć pełną kontrolę nad linią. Jak to zrobić? Oto rozwiązanie: 1.Hh8+ Gxh8 2.Sh7#

I na koniec jeszcze słów kilka o pewnej formie podwójnego ataku, którą nazywamy odkrytym atakiem (bywa nazywany też atakiem z odsłony). Dobrze kojarzycie: będzie w nim odsłona czy też odkrycie. Teraz do sedna.

Zobaczmy dwa proste przykłady ataku z odsłony. Pierwszy (po lewej) pokazuje nam także formę podwójnego ataku – za pomocą odkrytego ataku. Biały goniec ma zablokowaną drogę – inaczej mógłby pobić wieżę. A co by było gdyby mu ją odblokować? Okaże się wówczas, że (po ruchu piona na b7) zostanie zaatakowana nie tylko wieża, ale także czarny goniec! Słowem: ruchem piona odsłoniliśmy atak na wieżę, a przy okazji dodatkowo odsłaniająca bierka (czyli nasz pion) także zaatakował jednego z czarnych wojowników. Warto zastanowić się nad wszystkimi możliwościami czarnych po ruchu 1.b7! Podkreślę, że znów niby banalne zadanie, jednak może mieć w sobie coś więcej niż się wydaje na pierwszy rzut oka.

Na rysunku obok zobaczymy jeszcze jeden przykład podwójnego ataku – w formie odkrytego ataku. Tego typu atak zdarza się w partiach początkujących, którzy zbyt wcześnie wyprowadzają hetmana.

Przypatrzmy się uważnie pozycji – czarny hetman nie jest atakowany przez gońca, ponieważ na drodze pomiędzy nimi stoi biały pion. Gdybyśmy przesunęli go o jedno pole, wówczas hetman odejdzie na nieatakowane pole… i nic nie zyskamy. A jeśli pionem zaatakujemy jeszcze gońca? Wtedy będziemy mieli jednoczesny atak (z odsłony) na hetmana i gońca! Tak, to właśnie jest rozwiązanie naszej zagadki! Wykonujemy ruch pionem centralnym o dwa pola i wygrywamy gońca. Zapisujemy to w ten sposób: 1.d4 He7 2.dc5 Hxc5. I w wyniku tej operacji zyskaliśmy gońca (w zamian za naszego piona). Prawda, że ciekawa sztuczka? Gwarantuję wam, że wiele razy będziecie się na nią nadziewali, gdyż na niższym poziomie ataki z odsłony są bardzo często niezauważane.

Następnym razem przyjrzymy się kolejnym formom odkrytego ataku (czy jak kto woli ataku z odsłony). Niemniej będziemy w nim jeszcze mieli „dodatek” w postaci szacha. Tak więc od razu dodam, że pozycja w której mamy odkryty atak i dajemy jednocześnie szacha… nie podlega „technicznie” pod motyw „odkryty atak”, gdyż jest wówczas odkrytym szachem. I to nawet wówczas, gdy pion (a nie figura!) odchodząc (z szachem) powoduje wystąpienie podwójnego ataku zwanego (wg mnie nieprawidłowo, a co najmniej nieściśle) „odkrytym atakiem”.

Jeśli chcecie zobaczyć o czym mówię, to ustawcie na szachownicy pozycję:
Białe: Ga6, c4; Czarne: Kd6, We2. Po ruchu białych 1.c5+ powstaje moim zdaniem motyw odkrytego szacha (a nie odkrytego ataku, nawet pomimo tego, iż to właśnie odkryty szach jest jego {specyficzną} formą).


No dobra: tym razem już wystarczy. Teraz przeróbcie dobrze te przykłady, gdyż ich głębokie zrozumienie powinno wam ułatwić łatwiejsze ich stosowanie w partiach i przy rozwiązywaniu zadań. Nie muszę chyba dodawać, że biegłość w dziedzinie taktyki wymaga nie tyle poznania samych motywów, lecz ich zrozumienia popartego setkami godzin spędzonych na praktyce (tak, tak – na wielokrotnym ich rozwiązywaniu oraz analizowaniu aż "taktyczne zadymy" będą dla was pozycjami, które bez problemu będziecie mogli zrozumieć).