Taktyka szachowa totalnie odlotowa: właśnie to chciałem wiedzieć (7)

W poprzednim odcinku na warsztat wzięliśmy - takie zbiory zadań jak: Mat królowi oraz Podwójne uderzenie. Teraz kolej na opis następnych dwóch reszebników (po polsku zwanych zbiorami zadań). Dzisiaj przyjrzymy się temu co znajdziemy w środku 64-stronicowych zbiorów zadań zatytułowanych: Zaciągnięcie oraz Odciągnięcie.

Zbiory zadań ze ślicznymi szachowymi okładkami: Zaciągnięcie oraz Odciągnięcie

Sprawdzimy co się kryje w tych dwóch książeczkach, których celem jest przetestowanie naszych umiejętności w obszarze taktyki. Okładki z pewnością przyciągają uwagę, a czym wyróżnia się zawartość? Zaraz się będziemy mogli o tym przekonać.


Reszebnik 3: Zaciągnięcie

Niekiedy w czasie partii szachowej zauważasz, że byłoby dobrze, gdyby król bądź inna figura przeciwnika stała na innym polu. Niemniej chyba jasne jest to, że sama nie pójdzie tam gdzie właśnie chcesz. Dlatego trzeba jej w tym pomóc, stosując motyw zaciągnięcia na to pole! Robimy to w taki sposób: dajemy jej piona lub figurę, którą może ze smakiem zjeść.

Kombinacje na temat zaciągnięcia najczęściej występują wraz z poświęceniami. Przeciwko królowi są one wyjątkowo skuteczne, gdyż królowi wypada przyjąć ofiarę. A wtedy dzięki temu "prezentowi" uzyskujemy nasz cel, któremu przyświecał ten motyw.

Warto też wspomnieć, że motyw zaciągnięcia jest stosowany także jako ostatnia deska ratunku. Trzeba tak manewrować figurami przeciwnika, aby znalazły się blisko króla, a dzięki temu pojawia się motyw pata. W niektórych sytuacjach pomaga nam w tym motyw tzw. wściekłej figury. Chodzi o to, że po zbiciu takiej (szachującej) figury na desce natychmiast pojawia się pat. Natomiast w przypadku, gdy przeciwnik nie chce jej zbić, wówczas ratujemy się wiecznym szachem. Znacznie częściej jednak wymuszamy na nim to, aby po prostu musiał zbić naszą "wściekłą figurę".

Kombinacyjne zagranie zwane jako zaciągnięcie często wykorzystuje inne motywy taktyczne (bądź też opierają się na nich). Są nimi chociażby takie jak: podwójne uderzenie, odkryty szach, odkryty atak i związanie.

Podsumowując: zaciągnięcie jest to taktyczny motyw, który zmusza figurę (bądź piona) przeciwnika, aby stanęła na słabym (kluczowym dla nas) polu i jednocześnie pozwalający wykorzystać to osłabienie.

W tym zbiorze znajdziemy: 160 zadań na temat zaciągnięcia, potem 16 ćwiczeń mata w 2 ruchach i 4 zadania na mata w 3. Po nich jeszcze dodatkowe 44 zadania na utrwalenie głównego motywu. W sumie zatem 204 zadania na zaciągnięcie oraz 20 na mata w 2 i 3 ruchach.

Dla kogo przeznaczony jest ten zbiór zadań? Moim zdaniem tę testową pozycję można polecić zawodnikom o poziomie 1400-1800 (a więc od 4 do 2 kategorii). Przy czym zawodnicy mający poziom 2 kategorii raczej powinni potraktować tę pozycję jako sprawdzian opanowanego materiału (test poprawności i szybkości dostrzeganych rozwiązań). Z kolei uczniowie mający poziom 4 i 3 kategorii muszą dokładnie przerobić wszystkie zadania. Jeśli zawodnik poziomu 5 kategorii chciałby zabierać się za ten zbiór, to delikatnie przestrzegam, że jest to zbyt trudny. Lepiej porozwiązywać nieco inne ćwiczenia i dopiero wówczas powrócić do tego zbioru. Wyjątkiem będzie oczywiście uczeń ambitny (może być także bardzo zdolny), który będzie rozwiązywał zadania pod okiem trenera bądź instruktora.


Reszebnik 4: Odciągnięcie

Motyw odciągnięcia występuje we wszystkich grach sportowych. Zwłaszcza jest to dobrze widoczne i łatwo zrozumiałe w piłce nożnej. Umiejętne zachowanie piłkarza pozwala odciągnąć obrońcę albo bramkarza, by drugi gracz wyszedł na pozycję ataku i oddał celny strzał na pustą bramkę.

Jeśli chodzi o szachy, to motyw odciągnięcia bywa dosyć różnorodny i przy okazji jest bardzo bogatym tematem do nauki. Najczęściej odciągniecie staje się możliwym z uwagi na przeciążanie figur przeciwnika. Często zatem jedna figura zostaje poświęcona, aby druga dobrała się do niedostatecznie bronionego króla.

Poza tym omawiany motyw może być stosowany także w celu obrony. Figura atakująca zostaje odciągnięta od ataku na twojego króla i dzięki temu można wykorzystywać cenny czas dla własnego ataku. Dodatkowo za pomocą związania bądź podwójnego uderzenia można odciągnąć figury przeciwnika, które zapobiegają ruchowi twojego piona na pole przemiany (kontrolując kluczowe pole).

Podsumowując: odciągnięcie figury to motyw taktyczny przy którym figura zostaje zmuszona do przejścia na inne pole. W ten sposób przestaje pełnić jakąkolwiek ważną funkcję (przykładowo broniąc drugą figurę, pole albo linię). Motyw ten często osiągamy za pomocą poświęcenia figury bądź piona.

W tym zbiorze znajdziemy w sumie 224 ćwiczenia: wśród nich 204 zadania na odciągnięcie, zaś i reszta to ćwiczenia w poszukiwaniu rozwiązania zadań na mata w 2 ruchach.

Dla kogo przeznaczony jest ten zbiór zadań? Moim zdaniem tę testową pozycję można polecić zawodnikom o poziomie 1200-1600 (a więc od 5 do 3 kategorii). Przy czym zawodnicy mający poziom 3 kategorii raczej powinni potraktować tę pozycję jako sprawdzian opanowanego materiału (test poprawności i szybkości dostrzeganych rozwiązań). Z kolei uczniowie mający poziom 5 i 4 kategorii muszą dokładnie przerobić wszystkie zadania. Przede wszystkim dlatego, że jeśli pojawiają się takie, których nie rozumieją, to powinni poprosić swojego trenera (względnie instruktora bądź rodzica) o wyjaśnienie wszelkich wątpliwości. W ten sposób nie powstanie dziura w szachowej edukacji ucznia.

Jeśli chodzi o poziom zadań to jest on w obu zbiorach dosyć zróżnicowany. Na pewno część zadań można zrobić prawie z marszu (1-2 minuty namysłu), ale są też takie, które sprawią, że z głowy będzie szedł dym. Przy czym przypominam, że pierwszy opisywany zbiór (tj. Zaciągniecie) nie jest dobrym pomysłem dla zawodników z poziomem poniżej 4 kategorii (chyba, że ze wsparciem trenera lub instruktora). W ten sposób można bowiem szybko zniechęcić ucznia, gdyż będzie on zmuszony przerabiać zadania, które są jeszcze zbyt trudne dla niego do zrozumienia i rozwiązywania.

Ambitnym zawodnikom zalecam kilkukrotne przerobienie (powtórzenie) wszystkich zadań - tak, aby za każdym razem można było coraz szybciej rozpoznawać motywy i przeliczać w umyśle warianty prowadzące do celu. Te motywy są nie tylko bardzo często spotykane, ale wyjątkowo regularnie przeoczane. Biegłość w ich rozpoznawaniu oraz rozwiązywaniu zapewni nie tylko lepsze wyniki, ale przy okazji także większe umiejętności (łatwość) przy nauce ich konstruowania.

Gdybym miał wystawić ocenę to każdemu opisanemu zbiorowi to dałbym 5 (ewentualnie z malutkim minusem). Do szóstki brakuje z pewnością podziału nad podtematy, które dałyby lepszą orientację dla zawodników, którzy jeszcze nie zdobyli umiejętności samodzielnego określenia tematów. Poza tym zauważyć można niezbyt zachęcające uporządkowanie rozwiązań - mile widziany byłby opis słowny w przypadku wybranych ciekawych zadań. Standardowo w obu zbiorach konieczne jest zapewnienie dodatkowej linijki pod diagramem na dopisanie wszystkich ruchów jako rozwiązania. Niektóre zadania są na tyle trudne, że zapis rozwiązania 4-5 ruchowego wymaga dwóch linii - będzie to pomocne zwłaszcza dla młodszych dzieci. Akurat tego problemu nie ma w miejscach w których są zadania na mata w 2 czy 3 ruchach. A więc widać, że z pewnością można tę niedogodność bardzo łatwo wyeliminować!

Na tym kończymy kolejny opis dwóch zbiorów zadań Kostrowa. Następnym razem weźmiemy na warsztat dalsze dwie części (Związanie i Zugzwang). W ten sposób cała kolejna seria taktycznych reszebników zostanie zaprezentowana jedynie w 4 częściach. Warto dodać, że jesteśmy już na półmetku opisywanej serii, więc do końca roku spokojnie uporamy się z całością.