Efektywne i szybkie matowanie oznacza zwycięstwo – czyli o tym jak zamatować gońcem i skoczkiem (2)

W poprzedniej części powiedzieliśmy o tym, że będąc stroną broniącą należy trzymać się jak najdłużej centrum. Następnie gdy zostaniemy zmuszeni do wejścia na bandę, wówczas należy przejść do rogu, którego kolor jest przeciwny od gońca (tzw. „zły róg”). Dopiero w ostatnim etapie będziemy eskortowani do „dobrego rogu” i tam może odbyć się forsowna egzekucja (mat).

Jeśli jesteśmy stroną atakującą, wówczas nasze zadanie sprowadza się do trzech punktów:

1. W żadnym wypadku nie wolno stracić figury ani dać pata – każda z tych sytuacji natychmiast powoduje remis.
2. Musimy zepchnąć króla na skraj szachownicy (na tak zwaną bandę). 
3. Jeśli król strony słabszej będzie znajdował się w rogu o kolorze przeciwnym do naszego gońca, wówczas trzeba go zmusić do przejścia do przeciwnego („dobrego”) rogu.

Mając króla zamkniętego w mini-klatce wykonujemy egzekucję: trzeba dać mata w ciągu kilku (zwykle nie więcej niż 4-5) ruchów.

Wydaje się to dość złożonym działaniem, jednak w praktyce przy zrozumieniu całego mechanizmu wygląda to nieco prościej.

Zacznijmy od ostatniego punktu: matowania w sytuacji, gdy król jest już w klatce najbliższej dobrego rogu.

Sytuacja złapania króla w mini-klatkę i wykonanie mata w 2 (gdy zaczynają białe) lub 3 (przy ruchu czarnych) ruchach. Warto zwrócić uwagę na czerwone i niebieskie pola ukazujące odcięcie króla.

Jest to bardzo proste jeśli zapamiętamy następujące zasady dotyczące naszych bierek:

1. Król ma stać w odległości skoczkowej od rogu (w tym przypadku g6)
2. Goniec ma odcinać pole ucieczki po ostatniej linii (tutaj pole f8), na dowolnym polu długiej przekątnej (tutaj a3-f8, bez pola f8, ponieważ figura stojąc na danym polu nie kontroluje go)
3. Skoczek ma zabrać królowi białe pole (tutaj g8), stając na bandowym polu obok naszego króla (zatem jest to pole h6).

Zobaczmy, że król nie może opuścić klatki, ponieważ jedno wyjście zamyka goniec, zaś drugie – nasz król. Zatem król strony słabszej jest zmuszony wykonywać posunięcia jedynie po dwóch polach: g8 i h8.

Tak więc sytuacja wygląda bardzo prosto i mat w 2 ruchach nie stanowi żadnego problemu (diagram lewy): 1. Nh6+ Kh8 2. Bd4#. Jeśli natomiast zaczynają czarne (diagram lewy), wówczas nastąpi mat w 3: 1...Kh8 2.Bd6 Kg8 3.Nh6+ Kh8 4. Be5#

A co by było gdyby król czarnych stał w rogu? Wówczas wykonujemy wyczekujące posunięcie gońcem na dłuższej przekątnej (na dowolne pole poza f8), nadal kontrolując pole wyjścia z klatki. Następnie po jedynym ruchu króla dochodzi do tej samej pozycji, zatem następuje mat w 2 ruchach.

Bardzo ważne jest to, aby pamiętać, że zawsze ostatnie dwa ruchy muszą być z szachem, więc należy zwrócić uwagę na to, aby robiąc wyczekujące posunięcie...nie postawić pata! W tym wypadku, jeśli król stoi w rogu i zagramy skoczkiem na h6... natychmiast następuje pat, a więc remis i przy okazji strata całej naszej przewagi. Tak więc pamiętajmy – ruch wyczekujący (zawsze) wykonujemy gońcem!

Tak więc najprostszą część matowania mamy już za sobą.

Teraz rozpatrzymy sytuację w której król strony słabszej będzie znajdował się w rogu o kolorze przeciwnym do naszego gońca. Tak jak wspomnieliśmy - wówczas trzeba go zmusić do przejścia do przeciwnego („dobrego”) rogu. Jak to wykonać? Dzisiaj zobaczymy tylko zarys (wstęp), a w następnych odcinkach będziemy mieli okazję zapoznać się z całym mechanizmem.

Sytuacja w której strona słabsza znalazła się na skraju szachownicy (na tzw. bandzie) i trzyma się narożnika o kolorze przeciwnym niż pola po których biega goniec. Tego typu obrona gwarantuje, że strona silniejsza nie będzie w stanie wymusić w nim (narożniku) mata.

Król czarnych schował się do rogu i nie zamierza dobrowolnie go opuszczać – tak długo jak będzie się dobrze bronił – nie dostanie w nim forsownego mata. Zobaczmy na czym polega istota ustawienia strony silniejszej. Przyjrzyjmy się kilku najważniejszym punktom, które należy nie tylko zapamiętać, ale przede wszystkim dobrze zrozumieć:

1. Goniec z pola b1 odcinając pole h7, uniemożliwia ucieczkę królowi przez linię h. Nie ma znaczenia gdzie się znajduje, byle tylko stał na długiej przekątnej i kontrolował pole wyjścia.
2. Nasz król stoi naprzeciwko „bezpiecznego narożnika” – dokładnie na polu f6 (na skos od rogu). Jest to teraz idealne dla niego pole, ponieważ zabiera królowi dwa pola na linii 7, a co najważniejsze – nie przeszkadza w koordynacji pozostałych figur (nie przesłania działania gońca).
3. Rola skoczka sprowadza się do wygonienia króla z czarnego narożnika. Musi to zrobić w taki sposób, aby nie zasłonić gońcowi jego linii oddziaływania. Z tego wynika, że można tej sztuki dokonać wyłącznie z pola f7. Pamiętajmy, że dopóki nie wyrzucimy czarnego króla z rogu, to wymuszenie mata nie będzie tam możliwe.

Następne etapy matowania - czyli opis tego co należy zrobić, gdy król będzie stawiał opór lub też nam mocno pomagał - zostaną omówione w następnych odcinkach. Do tego czasu zalecam kilkukrotne przestudiowanie dzisiejszego wykładu, tak aby wszystko było zrozumiałe. Głównie dlatego, aby kolejne części nie były zbyt trudne.