W 1000 dni do poziomu 2000: część 4 - przykład opracowania planu pracy wraz z podziałem na cele szczegółowe

W poprzednim wykładzie powiedzieliśmy sobie o tym co jest głównym celem i jakie są cele szczegółowe. Niebawem przejdziemy do tego jak wyglądają etapy jego realizacji (czyli konkretne wartości i proces realizacji poszczególnych zadań/elementów). Zanim to jednak nastąpi to proponuję najpierw rzucić okiem na to w jaki sposób cel główny można (należy) podzielić na cele cząstkowe (szczegółowe).

Zobaczmy zatem prosty przykład opracowania planu pracy wraz z podziałem na cele szczegółowe.

Mój plan (dojścia do poziomu 2000 i zdobycia 1 kategorii) zakłada realizację poszczególnych celów cząstkowych (szczegółowych). Składa się z dwóch modułów, które rozbiłem na następujące części:

A) Cele (zadania) treningowe - 14 elementów

1) poprawienie debiutu
2) poprawienie gry środkowej
3) poprawienie gry końcowej
4) polepszenie twardości w obronie jak i wytrwałości w ataku
5) odpowiednie zarządzanie energią i czasem w czasie partii (turnieju)
6) polepszenie determinacji w rozgrywanych partiach (poszukiwanie najsilniejszych, najdokładniejszych oraz nieoczywistych ruchów)
7) znajdywanie planów gry we wszystkich fazach
8) poprawne i efektywne obliczanie wariantów
9) nauka wizualizacji oraz eliminowanie błędów
10) polepszanie modułu oceny pozycji
11) poprawianie taktyki i kombinacyjnych rozwiązań
12) poszerzanie wiedzy na temat elementów strategii
13) nauka efektywnej analizy partii (oraz różnych nietypowych pozycji)
14) polepszanie pamięci (zwłaszcza dla sprawnego odtwarzania teoretycznych wariantów debiutowych)

B) Cele (zadania) techniczne - 8 elementów

1a) osiągnięcie rankingu 2000 na FICS w partiach standardowych
1b) utrzymywanie rankingu co najmniej 2000 na FICS w partiach standardowych
2a) osiągnięcie rankingu 2100 na FICS w partiach standardowych
2b) utrzymywanie rankingu co najmniej 2100 na FICS w partiach standardowych
3) rozegranie odpowiedniej ilości turniejów koniecznych do zdobycia 1 kategorii (wymagane są dwie normy, czyli 2 razy trzeba uzyskać wynik rankingowy 2000 lub wyższy)
4) wyjazd na 2 turnieje w 2013 roku (na wakacjach i/lub pod koniec roku)
5) wyjazd na 1 (lub 2 jeśli będą konieczne) turniej w 2014 roku
6) monitorowanie i modyfikowanie (w razie konieczności) realizacji poszczególnych zadań

Realizacja wszystkich elementów cząstkowych przyczyni się do uzyskania końcowego zadania - zrealizowania celu końcowego, czyli zdobycia 1 kategorii. Na pewno nie jest to bardzo proste zadanie, ale także nie jest niemożliwe do zrealizowania. Jest w sam raz - wystarczająco trudne, aby był konieczny odpowiedni wysiłek, wytrwałość oraz determinacja i upór w dążeniu do realizacji celu, zaś z drugiej strony - realny cel.

Podam teraz przykład tego w jaki sposób zamierzam realizować poszczególne elementy (z uwagi na złożoność tematu podam i opiszę tylko dwa wybrane).

Nr 3: poprawienie gry końcowej (z obecnego poziomu 1700 na 2000-2100).

W tym momencie moja gra końcowa jest na podstawowym poziomie z dziurami w różnych miejscach. Najlepiej idą mi wieżówki - bardzo często w nich uzyskuję remis w dużo gorszych pozycjach, a przy niedokładnej grze przeciwnika udaje mi się (oczywiście nie zawsze) zrealizować przewagę. W przypadku pionkówek, to mam podstawy, ale absolutnie muszą one być poszerzone - zarówno pod względem teorii (więcej istotnych pozycji jak i idei i motywów w nich występujących) jak też i praktyki (zwłaszcza wiele zadań do przerobienia).
W przypadku pozostałych końcówek - hetmańskich, gońcowych i skoczkowych, to moja wiedza jest niestety mierna. Niby podstawy znam, ale jak na gracza, który aspiruje na miano zawodnika z 1 kategorią, to absolutnie zbyt mało. Dlatego także konieczne jest poszerzenie wiedzy na temat tego typu końcówek.

Książki do nauki gry końcowej, które zechcę wykorzystać to:

1. Zerek Bogdan: Końcówki szachowe (część 1, 2, 3). Jak pisze autor: "...moja praca dotycząca końcówek składa się z trzech części, zawiera 882 przykładów i jest w pewnym sensie zamkniętą całością. Seria ta przeznaczona jest dla szachistów od kategorii V, aż do kandydata na mistrza...". Myślę, że solidne jej opanowanie będzie z pewnością zapewniało poziom solidnej 1 kategorii.

Do uzupełniania poszczególnych tematów występujących w wyżej wymienionej serii będę wykorzystywał również inne książki - w zależności od potrzeby. Wśród nich wymienię 4 książki, które będę wykorzystywał najczęściej. Są nimi:

2. Jesus de la Villa: 100 Endgames You Must Know: Vital Lessons for Every Chess Player (100 najważniejszych końcówek, które musi znać każdy gracz; na moje oko od poziomu 1000 do 2100-2200)

3. Pandolfini Bruce: Pandolfini's Endgame Course: Basic Endgame Concepts Explained by America's Leading Chess Teacher (pozycja nieco starsza, ale bardzo dobra do ćwiczenia pamięci i najbardziej istotnych prostych pozycji z dziedziny końcówek - tę książkę i wszystkie pozycje w niej zamieszczone zamierzać znać/przerobić/przestudiować w stopniu biegłym - według mnie dla zawodników od poziomu 1000 do 1800)

4. Jeremy Silman: Silman's Complete Endgame Course (Kompletny kurs końcówek Silmana - jedna z najbardziej rewolucyjnych książek: opisane niezbędne końcówki, których znajomość jest wymagana na danym poziomie! przeznaczona dla zawodników od poziomu 1000 do 2100)

5. Pandolfini Bruce: Endgame Workshop - Principles for the Practical Player (bardzo dokładnie objaśnione podstawy końcówek szachowych dla graczy 1000-1900; Pandolfini wyjaśnia w tej książce bardzo podstawowe i średnio zaawansowane zasady w sposób wyjątkowo przejrzysty)


W jaki sposób będę sprawdzał swoją wiedzę i umiejętności w grze końcowej? Oto lista pozycji, które chcę wykorzystać:

1. Pandolfini Bruce: Pandolfini's Chess Challenges: 111 Winning Endgames (111 przykładów z różnych końcówek, po angielsku)

2. Konikowski Jerzy: Sprawdź się w końcówkach pionkowych (160 zadań w formie testów; po polsku)

3. Konikowski Jerzy: Sprawdź Się w końcówkach wieżowych (140 zadań w formie testów; po polsku)

4. Konikowski Jerzy: Sprawdź się w końcówkach ciężkofigurowych (140 zadań w formie testów; po polsku)

5. Konikowski Jerzy: Sprawdź się w końcówkach taktycznych (140 zadań w formie testów; po polsku)

6. Dobryniecki Paweł: Konkurs kombinacji, część 4: Szkoła szachów - końcówki (pozycja wydana w języku symboli szachowych - jest to międzynarodowy język; Jest w niej zawarte 540 zadań - z pewnością jest to zbiór zalecany od poziomu 1400 do 2000. Jak podaje autor: rozwiązanie 100 zadań bezbłędnie odpowiada poziomowi gry 3 kategorii (1600), 200 - 2 kategorii (1800), 300 - 1 kategorii (2000), 400 - 1+ kategorii (2100), 500 - poziom KM (2200).

7. Kostrow, Bieljawski: 2000 zadań szachowych dla 1-2 kategorii, cz. 4: Końcówki szachowe (język międzynarodowy; wbrew tytułowi na okładce, jest to 504 zadania (cała seria mająca 4 części w sumie ma 2000 zadań) pozwalające sprawdzić naszą umiejętność znajdywania rozwiązań z końcowej fazie gry; zadania dla zawodników od poziomu 1600 do 2000).

W sumie dzięki tym testom będę miał możliwość sprawdzić w pełni swoje nabyte umiejętności (oraz wiedzę) w grze końcowej. Ten powyższy zestaw oferuje 1735 przykładów, a więc w zupełności wystarczające minimum dla sprawdzenia umiejętności zawodnika poziomu 2000.


Nr 11: poprawianie taktyki i kombinacyjnych rozwiązań (z obecnego solidnego poziomu 1750-1800 na 2100-2150).

Tutaj mam dość spore pole do szaleństwa, ponieważ jak stale pisuję, taktyka i kombinacje są dla mnie ABSOLUTNĄ PODSTAWĄ szachów. Zdaje sobie sprawę, że wielu zawodników pamięta słynne motto Franciszka Philidora "pionki są duszą szachów". Jestem pewien, że ten znakomity teoretyk pominął tak oczywistą rzecz jak "bez solidnej i czystej taktyki niemożliwe jest doznawanie piękna dzięki zastosowaniu strategii i opracowywania głębokich planów".

Tym razem przede wszystkim potrzebuję głównie rozwiązywać trudne i bardzo trudne zadania (mając to na myśli rozważam zadania poziomu 1900-2200), gdyż podstawy teoretyczne taktyki mam już dość dobrze opanowane (z tego co pamiętam to przerobiłem co najmniej kilka książek o treści taktyczno-kombinacyjnej). Pomimo tego wymienię najbardziej istotne według mnie pozycje, które warto wykorzystywać przy nauce taktyki i kombinacji (na poziomie teoeretycznym, czyli uzupełnianie lub poszerzanie naszego zasobu wiedzy).

1. Zerek Bogdan: Kombinacje szachowe według Tarrascha

Jest to książka, która jest wybranym opracowaniem większego dzieła klasycznego teoretyka Tarrascha - omawia krótko najważniejsze motywy taktyczne i rozwiązania kombinacyjne; według mnie bardzo dobra dla opanowania (lub jeszcze bardziej - przekazywania) podstawowych zagadnień dla zawodników poziomu 1000-1600. Pomimo bardzo niewielkiej ilości stron (128) zawiera aż 28 rozdziałów. Każdy jest poświęcony poszczególnego zagadnieniu i ma od 3 do 9 stron. Przykładowe tematy to: atak z odsłony, atak na punkt f7/f2, mat Beniowskiego, wieczny szach, wolny pion, dwa gońce przeciwko pozycji roszady czy też łapanie hetmana po wzięciu na b2/b7.

2. Weteschnik Martin: Tajemnice szachowej taktyki (1).

Jedna z najlepszych - być może w tej chwili najlepsza - pozycja w języku polskim, która wyjaśnia nie tylko podstawy taktyki i gry kombinacyjnej, ale także pokazuje mechanizmy na których się to wszystko opiera wraz z przykładami do rozwiązania. O wartości tej książki może świadczyć fakt, że nie słyszałem ani jednej negatywnej opinii - wszyscy, którzy przerabiali tę książkę wyrażali się o niej z uznaniem. Myślę, że przeznaczona dla graczy poziomu 1000-1700).

3. Yakov Neishtadt: Improve Your Chess Tactics - 700 Practical Lessons & Exercises

Jedna z najlepszych pozycji o charakterze krótkiego wprowadzenia w tematykę danego motywu, a następnie kilkanaście zadań. Jak tytuł wskazuje - mamy aż 700 praktycznych przykładów wraz z lekcjami. Jak dla mnie to jedna z najlepszych pozycji na świecie - połączenie świetnej książki teoretycznej ze zbiorem zadań.
Od razu dodam, że jest to książka bazowana na "Szachmatnyj praktikum 2" - jeśli zatem ktoś nie jest w stanie zdobyć tej angielskiej pozycji, to polecam jej nieco prostsze wydanie po rosyjsku. Jednak różnica jest dość duża, bo raz że angielski jest znacznie łatwiejszy, a dwa że w tej pozycji angielskojęzycznej jest dość mocno poszerzony materiał. Wystarczy pewnie powiedzieć, że IYCT ma 385 stron formatu B5, a SP2 jedynie 255 w formacie B6. Moim zdaniem jest ona przeznaczona dla graczy od poziomu 1500 do 2000-2100.
Z ostatniej chwili: J. Nejsztadt "Podręcznik szachowych kombinacji" (język rosyjski, 318 stron, 2009 rok wydania). Książka słynnego Jakoba Nejsztadta przedstawia przerobione i uzupełnione książki autora poświęcone kombinacjom: Praktykum I (wydane w 1980 roku), Praktykum II (1998). Na poprzednich książkach wychowało się niejedno pokolenie rosyjskich szachistów. Prawdopodobnie jest to najbardziej zbliżona (być może nawet ta sama w języku autora) wersja książki Improve Your Chess Tactics.

4. Hertan Charles: Forcing Chess Moves - The Key to Better Calculation

To przełomowa książka, która jak najbardziej zasłużenie otrzymała wyróżnienie: ChessCafe 2008 Book of the Year! - czyli nagroda roku czytelników ChessCafe. Autor podaje w niej rewolucyjne podejście, które pozwala na wyeliminowanie "ślepej plamki" w postaci przeoczania komputerowych ruchów. Jest to niesamowita książka, która pokazuje i uczy w jaki sposób znajdywać wygrywające kontynuacje w pozycjach, gdzie "nic nie widać". Szczególnie polecam ją wszystkim zawodnikom od poziomu 1600 aż do 2100-2200. Jestem przekonany, że dla osób, które są poniżej poziomu 2000 (a najbardziej dla tych 1800 i 1600) zmieni ona raz na zawsze ich patrzenie na pozycje.

Ta pozycja liczy sobie aż 385 stron formatu B5, niemniej jest wypełniona po brzegi fantastycznymi przykładami. Mogę dodać, że gdyby komputery potrafiły mówić, to z pewnością przeklinały by autora za to, że zabrał (a raczej wyjawił) im najsilniejszą broń jaką są tzw. komputerowe ruchy. Solidne jej przerobienie i zrozumienie daje naprawdę POTĘŻNEGO kopa! Aż boję się pomyśleć co będzie się działo jak ja osobiście przerobię tę pozycję. Na pewno nie będę musiał się pukać palcem w czoło, po rozegraniu partii i spojrzeniu na nagle zmieniającą się ocenę silnika przy taktycznym rozwiązaniu, które przeoczyłem przez "ślepą plamkę". Jeśli chcesz być wojownikiem, który rozbija pozycje na pozór wydające się odpowiednio bronionymi, to na pewno ta książka jest dla ciebie jednym z rozwiązań!


W jaki sposób będę sprawdzał swoją wiedzę i umiejętności w grze taktycznej i kombinacyjnej? Oto lista pozycji (zbiorów zadań), które wykorzystam:

1. Palliser Richard: The Complete Chess Workout 1 - Train your brain with 1200 puzzles!

Świetny zbiór zadań dla zawodników poziomu 1600-2000. Pozwala stopniowo zwiększać skalę trudności, a przy okazji ma na końcu (rodział 7) dziesięć testów w każdym po 12 zadań. Jest zatem możliwość sprawdzania na 120 przykładach testowych w jaki sposób wcześniejsze 1080 zadań wpłynęło na naszą zdolność taktyczną. Warto podkreślić, że wszystkie z zadań są sprawdzone komputerowo na poprawność - nie ma więc mowy o tym, że znajdziemy więcej niż kilka obaleń zadań (porównując z odpowiedziami). Ciekawe jest także ułożenie książki: rozgrzewka, atak, sztuczki i pułapki debiutowe, umiejętności w końcówce, przeciążenie i bezpańskie figury. Koniec książki to diabelskie obliczenia oraz przetestuj się. Tak więc 320 stron formatu B5 i 1200 zadań na pewno sprawią, że będzie okazja się sprawdzić. Jest to jeden z ciekawszych zbiorów zadań (zwłaszcza dla zawodników poziomu 1500-1700 będzie wyjątkowo zalecany).

2. Palliser Richard: The Complete Chess Workout 2 - Train your brain with 1200 puzzles!

Jak wyżej - kontynuacja pierwszej części, która została bardzo ciepło przyjęta. Zostanie ona wydana już na początku grudnia 2012 roku. Jestem pewien, że będzie to bardzo dobra możliwość sprawdzenia się po raz kolejny. Warto podkreślić także, że autor wybierał do obu części przykłady mało znane i nie powtarzane wcześniej. Z pewnością jest to duży plus, gdyż nie trzeba po raz kolejny rozwiązywać tego samego zadania, które widzieliśmy już w kilku miejscach (podręcznikach lub zbiorach).

3. Kostrow, Bieljawski: 2000 zadań szachowych dla 1-2 kategorii (cz. 1, 2, 3).
Cz.1 "Związanie. Podwójne uderzenie" (504 zadania); Cz.2 "Odciągnięcie. Zaciągnięcie" (504 zadania); Cz.3 "Różne kombinacje" (504 zadania)

Razem w tej serii mamy zatem 1512 zadań na różne tematy (motywy) taktyczne. Pomimo podpowiedzi (związanej z danym motywem w zadaniu) większość zadań nie jest tak oczywista, więc będzie okazja, aby trochę się jednak pomęczyć. Oczywiście jest to pewna wada, bo w pozycjach w praktyce nie mamy tego typu ułatwienia, ale na pewno można to potraktować jako dobry "przedwstępny" trening. Poza tym znakomitą sprawą jest to, że są one podzielone na 3 skale trudności (pionek, goniec i król) przeznaczone dla poziomów od 1700 do 2100. Naprawdę to w dużym stopniu ułatwia pracę z takim zbiorem, a przy okazji daje motywację do tego, aby bardziej się starać (tak, aby każdy z poziomów zrobić na co najmniej 85-90% poprawności).

4. W. Konotop, S. Konotop: Testy taktyczne dla szachistów 2 i 1 kategorii (2 osobne zbiory zadań; zawierające po 50 testów, a w każdym 12 pozycji do sprawdzenia; w sumie zatem 2 razy po 600 zadań, czyli 1200). Testy w których zadania są dobierane pod kątem różnorodności i praktycznego zastosowania, przy okazji także poszukiwania nietypowych rozwiązań, które są "łatwe, ale trudne" do natychmiastowego odkrycia.

5. Iwaszczenko Siergiej: The Manual of Chess Combinations, tom 2 (Podręcznik szachowych kombinacji; 1188 zadań od poziomu 1600 do 2200; kontynuacja poprzedniego bestsellera - pierwszej części {obecnie wydawanych jako 1a i 1b}, która opiera się na wykorzystaniu 25-letniego doświadczenia autora w szkoleniu szachowym). Dla mnie jest to kontynuacja klasyki (tom pierwszy przerabiałem tyle razy, aż nauczyłem się go niemal w całości na pamięć... przy okazji wraz ze znalezieniem wszystkich błędów w rozwiązaniach jak i obaleń zadań!).

Tak więc w przypadku sprawdzenia umiejętności w dziedzinie kombinacji będziemy mieli 2400 zadań z Pallisera, 1512 z Kostrowa i Bieljawskiego, 1200 z Konotopa i 1188 z Iwaszczenki. W sumie daje to dość sporą liczbę, bo zestaw liczący aż 6300 zadań! Tak drodzy czytelnicy - zamierzam przerobić je wszystkie i mieć biegłość w obszarze kombinacji i poszukiwania forsownych rozwiązań. Nie wyobrażam sobie, aby miał poziom (jak już wspomniałem - najpierw poziom, potem odpowiednik czyli kategoria) 1 kategorii, bez bardzo dobrej orientacji taktycznej.


Mam nadzieję, że ten solidny wstęp (zarys) pozwoli zobaczyć i zrozumieć w jaki sposób można przygotować się do tego zadania. Oczywiście podkreślam, że nie jest to ani przykład najlepszego planu, ani gotowe rozwiązanie ani tym bardziej nie jest ono dobre dla każdego. Jest to tylko pewien zarys (schemat) tego jak ja to widzę i ukazuje możliwe rozwiązania. Jeśli komuś marzy się profesjonalny plan przystosowany do jego wymagań (możliwości), to może to zapewnić dobry trener (ewentualnie połączenie trenera lub instruktora wraz z planem nauczania na danym poziomie).

Powyższy zarys ani nie wyczerpuje ani nie pokazuje całości tego jak można (należy) opracować profesjonalny plan pracy z nastawieniem na realizację danego celu. Na pewno jednak jest to dobry punkt WYJŚCIA do tego, aby samodzielnie lub z pomocą trenera (instruktora) opracować taki plan treningowy, który będzie dla nas optymalny. W przykładzie, który podałem nie uwzględniłem programów treningowych ani także predyspozycji i możliwości danego zawodnika. Podkreślam wyraźnie, iż ułożyłem go na własne potrzeby i jestem pewien, że będzie on ulegał wielu modyfikacjom. Wierzę jednak, że dzięki niemu można zobaczyć na czym polega cała trudność i proces realizacji takiego planu, który z jednej strony będzie ambitny, z drugiej realny do wykonania... a z trzeciej uwzględniał możliwości danego zawodnika.