Odkrywaj, porównuj i opisuj pozycje oraz różnice - czyli w jaki sposób dobry opis pozycji może ułatwiać znalezienie prawidłowego rozwiązania i opracowanie planu gry

Tym razem naszym tematem wykładu jest problem związany ze znajdywaniem prawidłowego rozwiązania (najlepszego ruchu) i opracowywanie planu gry. Postaram się wykazać w jaki sposób dobry opis pozycji może ułatwiać to zadanie.

Załóżmy, że mamy dwie pozycje: A i B. Jestem tego zdania, że właściwy opis pozycji może pomagać w znalezieniu rozwiązania: bez względu na to czy będzie to odkrycie groźby przeciwnika czy przeprowadzenie kombinacji. Najpierw pokażę w jaki sposób należy patrzeć na dowolną pozycję, a następnie zaprezentuje algorytm (sposób) dzięki któremu powstające zmiany w pozycji mogą nam pomagać w odnalezieniu istoty pozycji - będzie to naprowadzenie na prawidłowe rozwiązanie bądź też opracowanie zarysu planu gry.

Na czym polega taki opis pozycji? Przede wszystkim na tym, aby odnaleźć i wskazać najbardziej istotne jej elementy. Takimi elementami mogą być (są to przykładowe składniki, ale nie wszystkie):

1) linie: poziomie, pionowe i ukośne - ich otwieranie lub zamykanie (wraz z pamiętaniem o takich liniach w stosunku do króla - tak naszego jak i przeciwnika)

2) ilość atakowanych i bronionych bierek w danej pozycji (czyli na co zwracać szczególną uwagę)

3) ilość bierek atakujących przeciw ilości broniących bierek (figur i/lub pionów) - czyli sprawdzaj czy nie można wygrać materiału - a jak nie można to co trzeba zrobić, aby było to możliwe

4) konkretne pola lub specjalne obszary szachownicy, które są istotne z punktu widzenia strategii lub taktyki - ilość atakujących i broniących bierek

5) zwiększenie lub zmniejszenie możliwości działania innych bierek (w tym zwłaszcza możliwości wykonania lub uniemożliwienia: roszady, bicia w przelocie czy też promocji) - zarówno chwilowe jak i trwałe

6) powstałe i możliwe - zwłaszcza w najbliższych kilku ruchach - groźby ze strony przeciwnika (oraz ich tworzenie lub wykorzystywanie przez nas)

7) wyszukiwanie i łączenie/wykorzystywanie motywów taktycznych (jak i możliwości kombinacyjnych) w oparciu o powyższe informacje


Powyższe elementy mogą być bardzo pomocne w przypadku poszukiwania kluczowych informacji na temat istoty pozycji. Jestem przekonany, że pełny opis pozycji na pewno ułatwia (a zarazem przyspiesza!) jej prawidłową ocenę - wraz ze znajdywaniem najlepszych rozwiązań (a także opracowywaniem planu na tej podstawie).

W następnej części przedstawię konkretne pozycje do każdego z powyższych punktów i wyjaśnię w jaki sposób ich prawidłowy opis ułatwia znajdywanie najlepszego ruchu lub też planu dalszych działań. Jest to o tyle istotne, że dzięki temu nasza gra stanie się znacznie solidniejsza, zaś znajdywanie ruchów najlepszych (lub przynajmniej wystarczająco dobrych) nie będzie przysłowiowym "szukaniem igły w stogu siana".

Warto zaznaczyć, że jednym z największych błędów osób rozpoczynających przygodę z szachami, który w istotny sposób hamuje ich rozwój - jest właśnie to, że wykonują one ruchy albo bez uwzględniania zmian w pozycji bądź też w poszukiwaniu najlepszego ruchu pomijają te możliwości, które są dla nich niejako zakryte (tak, właśnie przez brak właściwego opisu pozycji). Właśnie dlatego trzeba nauczyć się dostrzegać zmiany w pozycji oraz wykorzystywać informacje, które są dostępne na szachownicy przy zastosowaniu odpowiedniego algorytmu (sposobu).

Dodam na koniec, że silni szachiści znajdują najlepsze ruchy i prawidłowe plany gry bardzo szybko i w dużej części ten proces odbywa się na poziomie nieświadomym. Jeśli ktoś sądzi, że mają oni specjalne uzdolnienia to niestety mocno go rozczaruję - w zdecydowanej większości jest to efekt systematycznej, wytrwałej, długotrwałej oraz efektywnej pracy i setek (a nawet tysięcy) godzin spędzonych na opisach i ocenach pozycji wraz z poszukiwaniem planów dalszej gry. Tak, dobrze zrozumieliście kochani pasjonaci i amatorzy szachowi - wy także możecie się tego nauczyć (niemniej wymaga to naprawdę ogromnego wysiłku, aby mieć taką biegłość jak mistrzowie czy arcymistrzowie - zwłaszcza w pozycjach, które na pierwszy rzut oka wydają się być kosmicznie trudne dla nas).