Dlaczego przewaga hetmana nie musi oznaczać wygranej - czyli o planie (obrony), którego obalić nie sposób

Zadanie polegające na ocenie pozycji oraz podaniu właściwego rozwiązania mogło sprawić odrobinę trudności - zwłaszcza osobom, które potraktowały to jako za banalne zadanie. Zobaczmy zatem jakie było prawidłowe rozwiązanie zagadki oraz poniżej jakie jest jej wyjaśnienie (uzasadnienie).

Pozycja w bardzo powszechnej obecnie postaci FEN (do wklejenia jeśli ktoś chce, aby program za niego ustawił automatycznie): 3kq3/8/1p1p1p1p/pPpPpPpP/P1P1P1P1/8/8/3K4 w - - 0 1

Prawidłowa odpowiedź to: 2bbc, co oznacza:

(TEST 1) 2) czarne mają przewagę (hetman u czarnych to jednak przewaga)
(TEST 2) b) przewaga nie jest wystarczająca do wygranej (z uwagi na brak możliwości jej realizacji)
(TEST 3) b) czarne nawet przy znalezieniu najlepszego planu nie wygrywają (z uwagi na to, że nie można przełamać planu obronnego stworzonego przez białe)
(TEST 3) c) białe remisują jeśli znajdą (zrozumieją i zastosują) odpowiedni plan (seria ruchów, która odpowiada właściwości pozycji)

I być może szalenie ważna (i nieco dziwna) uwaga – pozycja pomimo, że jest remisowa, to jednak  wcale nie jest równa! Jak to możliwe? Czyżby pozycja równa nie była remisowa czy też odwrotnie?!

Otóż czarne posiadają przewagę (tak więc nie jest zachowana równowaga – występuje brak „równości” pozycji), chociaż nie jest możliwe jej zrealizowanie – i właśnie stąd pozycja remisowa (brak możliwości wygrania). Polecam sprawdzić jaką ocenę pozycji podają różne programy: Houdini, Stockfish, Critter, Komodo - zapewniam, że nie są to oceny w granicach pozycji równej (w tzw. strefie remisowej).

Pewnie teraz ktoś powie: co jak co!, ale to już kompletne bzdury! ;). A ja na to… jak na lato! Po prostu przedstawię dowód w postaci zrzutu ekranu.

Absolutnie nie możesz przegrać tej (początkowej) pozycji jeśli:
1) rozumiesz na czym polega plan wygranej strony przeciwnej (silniejszej)
2) rozumiesz na czym polega twój plan obrony
3) stosujesz się do wniosków wynikających z powyższych analiz i realizujesz plan obronny

Plan ataku (gry na wygraną): poświęcenie hetmana za dowolnego piona białych – najlepiej za jednego z tych najbardziej oddalonych (b5 lub h5). W przypadku jeśli czarne pobiją na b5, wówczas odbijamy pionem c4, a w przypadku pobicia na h5 – pionem g4. Wówczas wolnymi pionami są: albo pion c5 bądź też g5. Należy poświęcić hetmana dopiero wtedy, gdy przeciwnik będzie poza jednym z kwadratów przemiany wyżej wymienionego piona (c5 lub g5). Jeśli nie będzie to możliwe, wówczas nie można wygrać.

Plan obrony (gry na remis): znając plan ataku – zapobiegamy najważniejszemu (krytycznemu) elementowi. Jest nim wyjście z części wspólnej obu kwadratów – piona c5 i g5. Pojawia się zatem pytanie: co należy zrobić, aby jednocześnie być w części wspólnej (!) obu kwadratów? No właśnie: najpierw trzeba wiedzieć o jakie kwadraty chodzi. Mowa o kwadratach przemiany pionów, które mogą stać się wolne: dla piona c5, to kwadrat c5-g5-g1-c1, zaś dla piona g5: g5-g1-c1-c5. I co teraz?

Wystarczy być w części wspólnej obu z w/w kwadratów, a przegrać już nie można! Jak to możliwe?!



Uwaga: Czerwone pola oznaczają pola na których nie może się znaleźć biały król (z uwagi na to, że są one atakowane przez piony).

Kiedy BIAŁE REMISUJĄ? Wystarczy przyjrzeć się „bezpiecznej strefie”. Bez problemu wówczas można szybko znaleźć plan obrony, który będzie nie do przełamania. Mianowicie po „nałożeniu” prostokątów żółtego i zielonego na siebie… otrzymujemy część wspólną: są to pola prostokąta: g3-c3-c1-g1.

Chodzenie po wymienionych polach (dowolnym z 15 pól prostokąta g3-c3-c1-g1) gwarantuje remis – bez względu na to, co zagrają czarne. Oczywiście po pobiciu hetmanem piona obowiązkowo należy go odbić. I tak:

1) w przypadku pobicia piona f5 lub d5 – można odbić dowolnym pionem
2) w przypadku pobicia piona h5 – odbijamy pionem g4
3) w przypadku pobicia piona b5 – odbijamy pionem c4

BIAŁE natychmiast PRZEGRYWAJĄ, gdy spełnią dowolny z poniższych warunków:

a) nie pobiją hetmana, który zbije ich pionka (zgodnie z w/w warunkami)
b) nie będą chodziły królem w bezpiecznej remisowej strefie (tzn. wyjdą poza wspólną strefę żółto-zieloną).

Kiedy CZARNE WYGRYWAJĄ? (a więc jednocześnie białe przegrywają). Wbrew pozorom wystarczy, że spełnią dowolny z poniższych warunków (wyjście poza strefę remisową):

a) jeśli król białych stanie na dowolnym polu (1 z 3) na linii h (pusty „pionowy prostokąt”), wówczas wygrywa pobicie hetmanem piona b5 (najbardziej oddalonego – „z przeciwnej strony”),

b) gdy staną królem na dowolnym polu (1 z 6) na linii a lub b (pusty „pionowy prostokąt”), wówczas wygrywa pobicie hetmanem piona h5 (najbardziej oddalonego – „z przeciwnej strony”).

Jaki z tego wniosek? Białe, aby zremisować NIE MOGĄ grać bez planu. Natomiast czarne nie mogą wygrać (forsownie) pozycji bez BŁĘDU ze strony przeciwnika.

Podsumowując: jeśli białe rozumieją pozycje, obiorą właściwy plan i będą się stosować do niego (do zaleceń), wówczas bez problemu remisują. Można wykonywać dowolne ruchy, chodząc po 15 polach prostokąta g3-c3-c1-g1. Dodatkowym (oczywistym) warunkiem jest to, że jeśli hetman czarnych pobije naszego piona, wówczas odbijamy pionem (z pola c4 albo g4). Prawda, że proste?.

A co jest najważniejsze w tym wszystkim? Moim zdaniem wspaniałe jest to, że wystarczy zrozumieć istotę pozycji i zgodnie z nią obrać właściwy plan: wówczas NIE TRZEBA (niemal) NIC LICZYĆ. Stosując się do właściwego planu, uzyskujemy nasz cel – remis pomimo dużej przewagi przeciwnika!

Pozdrawiam wszystkich, którzy poprawnie rozwiązali ten bardzo prosty przykład. Mam nadzieję, że teraz będziemy nieco bardziej czuli co znaczy grać planowo albo odnajdywać plan obronny, którego nie sposób przełamać :).

PS. Warto zadać sobie pytanie: czy pozycja jest remisowa (nie mylić z pozycją, ktora jest równa!) przy ruchu białych czy też przy ruchu czarnych? A co będzie jeśli hetman pobije piona d5 lub f5? Czy wnioski przedstawione w powyższym przykładzie (analizie) można wykorzystać także do tych pionów? To już jest zadanie domowe dla wszystkich, którzy chcą nieco więcej wiedzieć. Czasami trzeba nieco rozruszać szare komórki, więc nie podałem wszystkiego na tacy (chociaż na pewno może to być smaczny kąsek).