Schematy matowe – czemu warto je znać i o tym jak można zamatować swojego tatę

Okazuje się, że wiele osób nie ma dobrze opanowanych schematów matowych. Czy oni coś w ten sposób tracą? Na pierwszy rzut oka nic, ale przy bliższym spojrzeniu – dość dużo. Przede wszystkim będą miały trudności w rozpoznaniu sytuacji, gdy nadarzy się okazja na wykorzystanie tych schematów. A czy te wzorce matowe mają zastosowanie wyłącznie wtedy, gdy matujemy gołego króla? Otóż nie! Cały problem tkwi właśnie w tym, że one są wykorzystywane na każdym etapie partii! Najczęściej posługują się nimi silniejsi gracze w grze środkowej – z uwagi na największe możliwości ataku matowego na króla i potencjalne ogromne komplikacje czające się na tych, którzy odważą się je wykorzystywać. Jednak warto podkreślić, że mają one zastosowanie również w grze końcowej, gdzie także bywają nie tylko pułapki, ale również próby zorganizowania siatki matowej. Wówczas brak dobrej znajomości takich schematów – a następnie dobrego ich przećwiczenia na kilkudziesięciu przykładach – będzie powodował błędy. Jak to możliwe? Otóż nie zdając sobie sprawy z możliwych siatek matowych – będziemy czasami zmuszani do tego, aby oddać materiał po to, aby uniknąć mata.

Teraz pojawia się pytanie skąd wziąć takie schematy matowe. Otóż bywają one przede wszystkim w książkach dla początkujących (a nawet dla dzieci) lub też są zawarte w ogólnych podręcznikach do nauki gry w szachy. Uważam, że warto zobaczyć przyjrzeć się tym oto poniższym pozycjom.

Pierwsza z nich to książeczka (a raczej broszura) Bogdana Zerka „Schematy matowe” (wydanie język polski/uniwersalny - każdy na świecie może zrozumieć obrazki czyli szachowe diagramy, 48 stron), natomiast druga to książka „How To Beat Your Dad at Chess” napisana przez arcymistrza Murray'a Chandlera (wydanie język angielski, 128 stron).

Autor książki Bogdan Zerek, tak oto pisze o swojej książeczce (broszurze)„Schematy matowe”:

Obserwując grę dzieci i szachistów do II kategorii zauważyłem pewną prawidłowość. Ich gra sprowadza się przede wszystkim do liczenia różnego rodzaju wariantów, które często mają niewiele wspólnego z oceną pozycji i jakimkolwiek planem gry. Nie wyobrażają sobie sytuacji czy ustawień, które można osiągnąć. Podobnie jest z pozycjami matowymi. Dzieci i szachiści niższych kategorii nie znają konstrukcji matowych (schematów matowych) stwarzanych przez poszczególne bierki lub grupy figur. Nie potrafiąc wyobrazić sobie jakie maty mogą (wcale nie muszą) powstać w danej pozycji stają się bezradni w takich sytuacjach i bardzo często rezygnują z kombinacji. Tłumaczą się tym, że nie mogli doliczyć, albo bali się grać, nie widząc możliwości matowania.

Aby ułatwić dzieciom grę i nauczyć je właściwego myślenia, stworzyłem zbiór matów, które wykonują różne bierki szachowe. Oczywiście można go poszerzyć dopisując własne przykłady, ale przedstawione w prezentowanej książce "Schematy matowe" są w pełni wystarczające. Chciałbym dodać, że celowo nie napisałem pracy "Mat w jednym posunięciu", ponieważ nie chodzi o to, aby dziecko znalazło mata w jednym ruchu, ale zapamiętało sytuację matową (schemat).

Książka przeznaczona jest przede wszystkim dla dzieci, szachistów do II kategorii i trenerów szachowych, a także dla wszystkich szachistów, którzy mają problem z wyobrażeniem sobie różnorodnych sytuacji matowych.

http://arden.szachy.pl/schematy.html

Natomiast pozycja Murray'a Chandlera „How To Beat Your Dad at Chess” (Jak pokonać swojego tatę w szachy), jest tak oto charakteryzowana przez wydawnictwo i recenzentów:

To nie jest wyłącznie książka dla dzieci – za „tatę” możesz wstawić dowolnego przeciwnika, który systematycznie cię ogrywa! Ta książka uczy 50 śmiertelnych matów – podstawowych wzorców ataku, które stale pojawiają się pomiędzy zawodnikami wszelkich poziomów. Każdy motyw matowy jest dokładnie i prosto wyjaśniony, jak też jest podanych kilka opisowych przykładów. Test końcowy pozwala czytelnikowi sprawdzić umiejętności rozpoznawania wzorców (schematów). Jest to doskonała kolekcja ukazująca w jaki sposób wymusić mata – poprzez znakomicie dobranych 50 przykładów – wszystkie pięknie wyjaśnione i ilustrowane (diagramami).

http://www.gambitbooks.com/books/dad.html

Można także pobrać próbkę książki z poniższego linka:

http://www.gambitbooks.com/pdfs/056Samp.pdf

Poniżej krótka lista linków, które pokazują najczęstsze maty:

http://en.wikipedia.org/wiki/Checkmate_pattern

http://www.usefulchess.com/tactics/checkmate.htm

http://exeterchessclub.org.uk/content/essential-checkmate-patterns

http://www.thechessworld.com/learn-chess/9-training-techniques/114-13-checkmates-you-must-know?showall=1

Tutaj natomiast możemy sprawdzić naszą znajomość niektórych wzorców matowych (białe zaczynają i matują w 1 ruchu). W każdym linku znajduje się test w którym jest 12 pozycji.

http://www.chesskids.com/newcourse/genrandmx.htm

http://www.chesskids.com/newcourse/genrandmy.htm

Natomiast tutaj możemy zobaczyć animowane obrazki (matowe finały):

http://thechunkyrook.wordpress.com/?s=mating+patterns

A tutaj kilka linków (pliki PDF), które można przejrzeć lub ściągnąć (wszystkie ukazujące matowe finały):

http://franosch.org/chess/mates.pdf

http://www.wesdel.com/FarragutCC/Lessons/Common%20Checkmating%20Patterns01.pdf

Natomiast ostatni link zawiera plik PDF w którym trzeba rozpoznać czy jest mat czy pat oraz czy jest możliwy jakikolwiek prawidłowy ruch czarnych. Pozycja bardzo dobra dla nauki dzieci.

http://www.hollandchess.com/key_mate_patterns.pdf

Szczególnie polecam książkę Murray'a Chandlera „How To Beat Your Dad at Chess”, gdyż uważam, że bardzo ładnie pokazuje 50 najczęściej stosowanych w praktyce ataków (i finałów) matowych – zwłaszcza będzie ona przydatna dla graczy w przedziale rankingowym 1000-1600. Według mnie jest znakomita i bardzo przystępnie nie tylko pokazuje, ale także uczy w jaki sposób wykorzystywać pozycję w której „finał matowy dojrzał do realizacji”. Wbrew pozorom nie jest ona wyłącznie dla dzieci lub początkujących szachistów, gdyż osoby, które chcą uzupełnić braki w swojej edukacji – także mogą czegoś się nauczyć.

Natomiast broszura „Schematy matowe” Bogdana Zerka według mnie powinna być dostępna bezpłatnie jako forma reklamy wydawnictwa (i w ten sposób pozyskiwania potencjalnych klientów innych książek szachowych). Zawarte w niej pozycje (w sumie aż 273 diagramy, co odpowiada 95-99% realnie potrzebnych w praktyce schematów) są bardzo dobrze dobrane i użyteczne. Uważam jednak, że bez wsparcia ze strony opisu i co najmniej kilkudziesięciu przykładów – są mniej więcej tym samym co wydanie tabliczki mnożenia lub alfabetu: na pewno są ważną pomocą dla początkujących szachistów, ale moim zdaniem tego typu broszury powinny być dostępne bez żadnych opłat dla każdego (zwłaszcza jak jest to w formie bez żadnego komentarza, przykładów oraz wyjaśnienia mechanizmów).