Moduł taktyczny prosty jak drut – bez solidnej znajmości taktyki nie będziesz w stanie grywać dobrych partii

Poniżej prezentuję opracowany przeze mnie moduł taktyczny. Nie jest on jakiś bardzo oryginalny, ale na pewno jest to moje podejście do tematu taktyki: przedstawiam plan treningowy w zakresie modułu taktycznego. Wszystko opiszę i mam nadzieję, że będzie jasne co i jak.

Wczoraj miałem okazję obserwować grę młodszych adeptów sztuki szachowej. Wniosek nasuwa się jeden: im szybciej opanujemy taktykę, tym lepiej będzie wyglądała nasza gra. Jak należy zatem zabrać się do tej - najważniejszej na początku drogi do mistrzostwa – sztuki szachowej? Otóż według mnie kolejność jest (powinna być) następująca:

1. Nauka zasad gry (łącznie z warunkami roszady, promocji, bicia w przelocie)
2. Nauka podstaw związanych z matem, patem i remisem (3-krotne pojawienie się tej samej pozycji, wieczny szachy, niewystarczający materiał do mata)
3. Nauka wartości bierek (H, K, W, G, S i piona)
4. Powtórzenie i sprawdzenie wszystkich w/w punktów (od 1 do 3)
5. Nauka schematów matowych oraz wyjaśnienie ich powstawania – a następnie zadania na mata w 1, 2 oraz 3 ruchach.
6. Nauka ataku i obrony – bierki (figury) atakowane i bronione. Rozpoznawanie możliwości pobicia za darmo bierki. Ćwiczenia na obliczanie ilości figur (bierek) atakujących oraz broniących danego punktu.
7. Ćwiczenia na zaatakowanie (poprawnym ruchem) danego pola (bierki) przez każdą z figur i pionów: kolejna wersja – bezpieczne zaatakowanie bierki (bez możliwości pobicia bierki atakującej)
8. Nauka podstawowych uderzeń taktycznych (15-20 motywów – zwłaszcza te najczęściej spotykane i wykorzystywane w grze praktycznej)
9. Pojęcie kombinacja – wprowadzenie w temat i omówienie podstaw
10. Ćwiczenia praktyczne wraz z omawianiem motywów i wyciąganiem (zapisywaniem, zapamiętywaniem) wniosków.
11. Plan dotyczący treningu danych elementów z powyższego grafika.
12. Zagadnienie wizualizacji – po przerobieniu całości planu: jeszcze jedno „kółko” (powtórka), w którym mówimy o tym jak wygląda pozycja końcowa (i o tym jakie są różnice w położeniu bierek w stosunku do wersji początkowej).
    

a)  Rozpoznawanie i zapamiętywanie schematów matowych – 200 zadań (czas: 25-40 sekund na zadanie)

b)      ćwiczenie mata w 1 ruchu – 200-300 zadań (czas: 20-30 sekund na zadanie)

c)      ćwiczenie mata w 2 ruchach – 150-200 zadań (czas: 30-50 sekund na zadanie)

d)      ćwiczenie mata w 3 ruchach – 150-200 zadań (czas: 50-60 sekund na zadanie)

e)   ćwiczenie odnajdywania niebronionej bierki w 1 ruchu – 500-600 zadań (czas: 15-20 sekund na zadanie)

f)     Ćwiczenia na zaatakowanie (poprawnym ruchem) danego pola (bierki) przez każdą z figur i pionów: 500-600 zadań (czas: 10-15 sekund na zadanie), kolejna wersja – bezpieczne zaatakowanie bierki (bez możliwości pobicia bierki atakującej): 200-300 zadań (czas: 15-20 sekund na zadanie)

g)    ćwiczenie obliczania ilości atakowanej i bronionej bierki – 600-800 zadań (czas: 30-40 sekund na zadanie) [wersja 1]

h)    ćwiczenie obliczania możliwości zdobycia materiału dotyczącego porównywania ilości atakowanej i bronionej bierki – 600-800 zadań (czas: 50-60 sekund na zadanie) [wersja 2]

i)      proste motywy – każdy z 15-20 motywów po 5-10 zadań wyjaśnienia (przykładów) i od 50 do 200 zadań do rozwiązywania w domu i/albo dodatkowo na zajęciach: zaciągnięcie, zasłona/przesłona pola lub linii, blokada pola, wymuszenie wiecznego szacha, pat, wieczne prześladowanie – jako forma powtarzania ruchów, zamykanie figury, uproszczenie materiału do sytuacji w której będzie niewystarczający materiał do mata). Natomiast szczególny nacisk i ilość położyć na (najczęściej występujące w partiach na początkowym i średnim etapie gry) motywy taktyczne takie jak: związanie, forma podwójnego uderzenia/ataku [często zwana atakiem widłowym albo widełkami], szpila, słabość/mat na ostatniej linii, rentgen, przeciążenie, odciągnięcie.

Jest to przykładowy plan dla zawodnika od poziomu „zerowego” (totalny amator) do poziomu gry taktycznej zwanego „brakiem podstawiania (u siebie)” jak też wykorzystywaniem prostych błędów {uderzeń} (a przede wszystkim podstawek 1-2 ruchowych) robionych przez przeciwnika.

Plan ten obejmuje okres co najmniej pół roku intensywnej nauki (lub rok średnio intensywnej). Celem jest zbudowanie szerokiej bazy taktycznej i „taktycznego oka” – czyli umiejętności bardzo szybkiego wychwytywania i wykorzystywania podstawek na poziomie 1-2 ruchów, oraz co najważniejsze – jak najszybsza całkowita (albo bliska całkowitej) eliminacja podstawek we własnej grze.

Ile w sumie jest zadań? Jest to zależne od predyspozycji i możliwości (zwłaszcza czasowych) danego zawodnika. Szacunkowo mogę określić, że zestaw ten składa się mniej więcej z:

1)     200 zadań z rozpoznawania i zapamiętywania schematów matowych

2)     200-300 zadań na znalezienie mata w 1 ruchu

3)     150-200 zadań na znalezienie mata w 2 ruchach

4)     150-200 zadań na znalezienie mata w 3 ruchach

5)     500-600 zadań – ćwiczenie odnajdywania niebronionej bierki w 1 ruchu

6)    500-600 zadań – ćwiczenia na zaatakowanie (poprawnym ruchem) danego pola (bierki) przez każdą z figur i pionów

7)  200-300 zadań – ćwiczenia na bezpieczne zaatakowanie bierki (bez możliwości pobicia bierki atakującej)

8)     600-800 zadań – ćwiczenia na obliczanie ilości atakowanej i bronionej bierki [wersja 1]

9)    600-800 zadań – ćwiczenie na obliczanie możliwości zdobycia materiału dotyczącego porównywania ilości atakowanej i bronionej bierki

10)  1500-2000 zadań (proste motywy taktyczne i kombinacyjne) – każdy z 15-20 motywów po 5-10 zadań wyjaśnienia (przykładów) i od 50 do 200 zadań do rozwiązywania w domu i/albo dodatkowo na zajęciach – w zależności od stopnia zrozumienia i „taktycznego oka” u danego zawodnika (jeśli szybko i poprawnie dostrzega bierki atakowane i bronione oraz motywy taktyczne, wówczas można dawać mniej zadań do rozwiązania – w przeciwnym wypadku trzeba możliwie jak najwięcej, aż do czasu nabrania biegłości).

Tak więc łącznie mamy do dyspozycji:

a)      w wersji dla zaawansowanych (ambitnych) zawodników:

200+300+200+200+600+600+300+800+800+2000 = co daje łącznie 5.900 zadań

b)      w wersji dla średnio zaawansowanych (mniej ambitnych) zawodników:

200+200+150+150+500+500+200+600+600+1500 = co daje łącznie 4.500 zadań

Teraz zdaniem instruktora (trenera, rodzica lub dorosłej osoby, która potrafi samodzielnie sobie ułożyć grafik zajęć) jest opracowanie tygodniowego, miesięcznego i półrocznego (albo rocznego – w zależności od czasowych możliwości zawodnika) planu treningowego modułu taktycznego (czyli całości wyżej zaprezentowanej), a następnie systematyczne i uczciwe rozliczanie zawodnika z realizacji tego planu. Po zakończonym okresie pracy powinien nastąpić DUŻY SKOK w opanowaniu modułu taktyki oraz szybki postęp w grze (tzn. od poziomu 900-1000 do 1400-1500 w ciagu 8 do 12 miesięcy): oczywiście mowa głównie o taktyce – dodatkowo konieczne jest także podawanie podstaw w zakresie debiutów (przynajmniej zasady debiutowe oraz podstawowe błędy i ich wykorzystywanie) jak też nauka umiejętności matowania oraz podstawowe końcowki i zagadnienia z zakresu strategii (otwarta linia, wolny pion, zdwojenie figur na linii poziomej, pionowej oraz przekątnej, słabe i silne pola oraz piony, struktura pionowa, poprawianie pozycji figur, podstawy planu gry i oceny pozycji, itp.).

Na koniec pewnie pojawi się niedowiarzenie jak to możliwe, aby w ciągu 6 lub 10 miesięcy przerobić taki obszerny zakres materiału taktycznego (wszak 4 czy 6 tysięcy zadań robi wrażenie, prawda?). Pamiętajmy o tym, że niektóre zadania będą rozwiązywane bardzo szybko, kolejne nieco wolniej, a dopiero na te trudniejsze będzie trzeba przeznaczyć nieco więcej czasu. Przykładowo na opanowanie 200 schematów matowych wystarczy przeznaczać każdorazowo jedynie 10 minut (!) przez okres 14 zajęć (dni treningowych). Przerobienie (500 do 700) matów w 1, 2 i 3 ruchach wymaga z kolei 30 dni treningowych (zajęć), a na każdych przeznaczamy na te aktywności po 20 minut każdorazowo (!). Czy to dużo? W sumie w okresie 2 miesięcy można bez problemu przerobić zarówno schematy matowe jak i podstawowe maty. Trudnością może oczywiście być to, aby robić to systematycznie oraz wytrwale: najlepiej w tym celu założyć (wydrukować) dzienniczek pracy ucznia (zawodnika), w którym będzie zaznaczał kolejne „ptaszki” – tak, aby w każdym kolejnym dniu było widać (tak, ważne jest aby było to w widocznym miejscu i aby można było widać postęp i datę kiedy zaczyna jak i kończy się realizacja danego modułu).

Być może pojawi się jeszcze (nie)wypowiedziany komentarz co do wartości i trudności wykonania tego modułu taktycznego o którym piszę: „Innym [zawodnikom] mówisz co mają zrobić, a pewnie samemu nie rozwiązałeś nawet tysiąca zadań – nie mówiąc o tym planie który zalecasz! Najpierw sam na sobie sprawdź czy byłbyś w stanie to zrobić, a dopiero potem pisz, że to konieczne”.

Na co moja odpowiedź byłaby (jest) dość krótka: Wykonałem tego typu plan, tyle tylko, że nie robiłem tego systematycznie oraz w odpowiedniej kolejności. Niemniej polecam mój plan na podstawie własnego doświadczenia i dlatego opisałem go szczegółowo oraz podałem warunki (reguły) jakie warto przestrzegać, gdyż nie chcę aby inni powielali moje błędy. W sumie przez okres kilku lat (dlatego, że robiłem zadania bardzo nieregularnie, tzw. zrywami) udało mi się przerobić co najmniej 8-10 tysięcy zadań o których mówię. Dlatego jestem przekonany, że podaję coś wartościowego – co zostało przeze mnie przetestowane wielokrotnie.

Dodam na koniec, że dzisiaj (dzięki zrealizowaniu tego typu modułu taktycznego) nie mam problemu ze znajdywaniem podstawowych uderzeń taktycznych (na poziomie 2-3 ruchów). Niekiedy zdarza się tak, że widzę je niemal automatycznie (po kilku sekundach od momentu zobaczenia danej pozycji). Czy to wystarczająca rekomendacja? To już ocenią ci, którzy zechcą przemyśleć bądź też wypróbować ten plan (moduł) treningu taktycznego. Tak czy siak - życzę powodzenia!