Szachowe motywy taktyczne - cz.6: przesłona, związanie i szpila – czyli tematy zagradzania, ograniczania oraz przebijania… prosto wyjaśnione

Poniżej na własne potrzeby opracowałem 20 najbardziej popularnych motywów taktycznych. Dziś omawiam kolejne. Oczywiście są one opisywane niemal we wszystkich książkach mówiących o taktyce (czy też kombinacjach), niemniej warto pokazać je po jednym "na spokojnie". Poza tym nie bez znaczenia jest także to, że nie wszyscy mają ochotę, czas i możliwości... czytywać szachowe książki!

Najczęściej spotykane motywy taktyczne w szachach:
10) przesłona (zwana także zasłoną)
11) związanie
12) szpila

Dziś krótko powiemy sobie o 3 dalszych motywach: przesłonie, związaniu i szpili.

Przesłona to sytuacja w której po wykonanym ruchu, jedna z naszych bierek (figura lub pion) przesłania zasięg działania innej bierki (dowolnej poza skoczkiem). A w jakim celu? Najczęściej po to, aby osiągnąć jakąś korzyść (często jest to mat lub zwykłe wygranie materiału).

Lewa kolumna (cały czas od góry do dołu)
Zobaczymy na pierwszy diagram: hetman dałyby mata na polu g7, ale czarny dowódca kontroluje siódmą linię. Tak więc należy sprawić, aby dostęp do kluczowego pola został odcięty (zablokowany). W tym celu stosujemy przesłonę: zagramy 1.Wd7 po czym następuje Sxd7 i 2.Hg7#. Jeśli natomiast czarne zagrają 1…Hxd7, to po 2.Gxd7 w kolejnym ruchu i tak nie unikną mata.
 

Kolejne motywy są swoimi przeciwieństwami. Przypatrzmy się im uważnie, bowiem ich zrozumienie jest bardzo istotne (z uwagi na to, że często występują w prawie każdej partii). Wyróżniamy dwa rodzaje związania: całkowite (pełne, absolutne,) i częściowe (pośrednie). Przy związaniu całkowitym (na linii z królem) figura (albo pion) związana nie może wykonać żadnego prawidłowego ruchu. Natomiast w przypadku częściowego może poruszać się jedynie po linii związania. Z tego wynika, że skoczek zawsze jest związany całkowicie (w przypadku związania na linii z królem).

Związanie (tego typu) polega na tym, iż słabsza figura (u nas wieża) atakuje (ogranicza) figurę nieco silniejszą/cenniejszą (hetmana), za którą stoi król (czyli najcenniejsza figura).

W kolejnym przykładzie widzimy sytuację w której czarne pospieszyły się i dały szacha hetmanem na polu f6. Była to nierozsądna decyzja, gdyż po ruchu (zasłona) wieżą na f2… okazuje się, że hetman został związany na pionowej linii i będzie wymieniony za wieżę. W wyniku tego błędu partia kończy się remisem.

Są także związania, których ostatnią (na linii związnia) figurą nie jest król, niemniej nie będą one omawiane z uwagi na małą praktyczną wartość. Dodam tylko, że w takim przypadku figura związana zawsze ma możliwość odejścia (więc jest to zawsze związanie częściowe), niemniej trzeba wziąć pod uwagę korzyści lub straty z tego wynikłe.

Prawa kolumna (cały czas od góry do dołu)
Ostatnim omawianym motywem jest szpila.

Szpila to sytuacja odwrotna do związania: najpierw jest atakowana figura silniejsza, która po wymuszonym odejściu sprawia, że inna (ta za „jej plecami”) zostaje bez pobita (gdyż jest bez obrony). Przy tym nie ma znaczenia czy figurą schodzącą z pola ataku jest król czy inna cenna figura.

Przyjrzyjmy się sytuacji. W pozycji mamy po jednym hetmanie z obu stron i u każdej ze stron dodatkowa figura (u białych wieża, a u czarnych goniec). Czarne zaczynają i wymuszają ustawienie pozycji, w której zastosują motyw szpili. Pierwszy ruch to zaciągnięcie hetmana na niebronione pole – dzięki wykorzystaniu podwójnego uderzenia gońcem. Tak więc: 1…Gc3+, po których hetman pobijając figurę (2.Hxc3), wchodzi na pole pozbawione obrony (wcześniej broniła go wieża). Kolejny ruch to właśnie szpila: hetman czarnych przechodzi na główną przekątną (na pole g7) i atakuje („przekłuwa”) króla, który uciekając odsłania niebronionego dowódcę białych. Następuje więc: 2…Hg7+ 3.Kd5 Hxc3.

Jak więc widzimy dzięki tej prostej operacji taktycznej wymieniliśmy gońca za hetmana. Reszta realizacji przewagi to umiejętność wygrania hetmana na wieżę, która powinna zakończyć się sukcesem (o ile będziemy to robili planowo).

Podsumowując: zadaniem wszystkich opisanych tutaj motywów jest ograniczenie swobody działania figur (jak i wykorzystanie ich ustawienia w jednej linii), dzięki czemu będziemy mogli przeprowadzić korzystną dla nas operację taktyczną:

a) w przypadku przesłony - odcięcie kontroli linii lub danego pola, które jest dla nas istotne
b) w przypadku związania - częściowego lub pełnego paraliżu figur (albo rzadziej pionów) przeciwnika
c) w przypadku szpili - wykorzystania linii pionowych, poziomych lub ukośnych, po to, aby dzięki atakowi po nim można było "nabić" interesującą nas figurę (bardzo rzadko - piona) przeciwnika