Szachowe motywy taktyczne - cz.5: odkryty i podwójny szach, czyli o dwóch formach ataku na króla z wykorzystaniem baterii

Zobaczmy krótko jakie motywy taktyczne rozróżniamy. Ostatnio pokazałem listę, więc czas im się nieco bliżej przyjrzeć.

Poniżej na własne potrzeby opracowałem 20 najbardziej popularnych motywów taktycznych. Dziś omawiam następne. Oczywiście są one opisywane niemal we wszystkich książkach mówiących o taktyce (czy też kombinacjach), niemniej warto pokazać je po jednym "na spokojnie". Poza tym nie bez znaczenia jest także to, że nie wszyscy mają ochotę, czas i możliwości... czytywać szachowe książki!

Najczęściej spotykane motywy taktyczne w szachach:
8) odkryty szach (szach z odsłony)
9) podwójny szach

Tym razem krótko na temat odkrytego szacha – zwanego także szachem z odsłony. Na czym polega ten motyw? Otóż w pierwszym przypadku jedna z figur (bardzo rzadko – pion) odchodzi ze swojego miejsca, zaś druga daje szacha. W takim wypadku mamy do czynienia z sytucją odkrytego szacha. Natomiast jeśli figura odchodząca także daje szacha, wówczas mamy podwójnego szacha. Warto pamiętać, że można się przed nim ratować wyłącznie poprzez ucieczkę królem (wszak nie da się pobić na raz dwóch bierek lub zasłonić z dwóch stron).

Zobaczmy na czym polega siła odkrytego szacha. Białe w tej pozycji mają ustawioną baterię złożoną z wieży oraz gońca stojących na otwartej linii. Dodatkowo na linii „f” jest także król przeciwnika. W kilku ruchach wyjaśnia się jak silną bronią może być odkryty szach: 1.Bxb6+ Bxf1 2.Bxa7. Białe zostały z 2 lekkimi figurami i 3 pionami, zaś czarne jedynie z gońcem i pionem. Realizacja przewagi jest prosta – białe wygrywają.

Co się więc stało w naszym przykładzie. Goniec, który stał przed wieżą odszedł na pole na którym zaatakował hetmana – jednocześnie pobijając skoczka. Czarne pobiły wieżę dającą szacha, a białe następnie pobiły hetmana. W ten oto sposób można było wykorzystać siłę odkrytego szacha.

Jest jeszcze szach podwójny. Mamy z nim do czynienia wówczas, gdy bierka odchodząca także atakuje (szachuje) króla. W takim wypadku jedyna możliwość to ucieczka królem. Zobaczmy na przykładzie jak niebezpieczna może być ta broń w rękach zdolnego szachisty.

Czarne w ostatnim ruchu zagrały wieżą na linię d. Oczekiwały, że białe natychmiast złożą broń, gdy tymczasem nastąpiło… 1.Qxd8+ Kxd8 2.Bg5+ Ke8 3.Rd8#. Pierwszy ruch z pewnością jest dużym zaskoczeniem: jest to zaciągnięcie króla na linię na której będzie mógł zostać zaatakowany przez baterię wieży oraz gońca. Król nie ma wyboru – musi pobić hetmana, a następnie goniec odchodzi na pole g5, bijąc skoczka i dając szacha – a dodatkowo także wieża atakuje króla. Nie można zatem pobić dwóch bierek ani się zasłonić, więc król wędruje na dowolne z 2 pól na 8 linii (e8 lub c8), po czym wieża przechodzi na pole d8 i król czarnych jest pojmany! Niesamowita siła ukryta w podwójnym ataku na króla. Dodam, że jest to wyjątkowo rzadko stosowany motyw, tak więc warto mu się uważnie przyjrzeć.

Przy okazji poniższe zadanie (tzn. to we wcześniejszym wpisie - jako ustawiona i zatrzymana pozycja z partii) jest poświęcone tematowi (motywowi) podwójnego szacha: warto przekonać się na własnej skórze jak skuteczne to narzędzie w forsownej walce o szybkość i wymuszenie "spaceru króla".


Dla chętnych proponuje przejrzenie tej oto partii, w której udało się zawrzeć temat zarówno szacha odkrytego jak i (możliwego) szacha podwójnego. Mam nadzieję, że będzie to jeden z dowodów odnośnie tego, że to o czym piszę to nie kosmiczna abstrakcja ;).



Ostatnim ruchem w pozycji na diagramie (zatrzymana partia do odtworzenia) był ruch wieżą na pole e1 (15.Re1). Okazuje się, że teraz czarne mogą wykorzystać osłabiony punkt f2. Czy już wiesz jak?

Warto na spokojnie przeanalizować tę pozycję, aby wyciągnąć wnioski - kiedy opłaca się poświęcić figurę, aby dać odkrytego lub podwójnego szacha. W tym przykładzie (w tej partii) jest kilka możliwości kontynuowania dalszej gry - niemniej nie wszystkie będą odpowiednio solidne. Zapraszam zatem do zabawy i odgadnięcia ciągu dalszego... ;).