Jest wiele sposobów dzięki którym możemy wspierać nasze szachowe pociechy. W tej serii wpisów postaram się przedstawić najprostsze z nich – takie, które nie wymagają niemal żadnych nakładów poza dobrymi chęciami (decyzją) oraz poświęceniem odrobiny czasu naszemu dziecku.
Poprzednim razem uczyliśmy nasze dzieci tego w jaki sposób sprawdzać pola na które król nie może stanąć (czyli te które są atakowane przez nieprzyjacielskie figury oraz piony). W ten sposób wiemy już czym jest "odcinanie" pól królowi. Dzisiaj wspólnie nauczymy się tego w jaki sposób bronić się od szacha. Jest to pozornie dosyć łatwe zagadnienie, które przy bliższym przyjrzeniu się okazuje się dość złożone. Niemniej pamiętajmy, że właśnie w tym również tkwi piękno i potęga szachów - można wyjść od banalnych zadań, a skończyć na szalenie wymagających (trudnych). Jeśli jeszcze mamy wszystko ładnie podane na tacy, wówczas nawet trudne szachowe zagadnienia nie muszą być takie straszne jak się wydaje na pierwszy rzut oka.
Celem dzisiejszej lekcji jest to, aby dziecko rozpoznawało wszystkie możliwe sposoby obrony od szacha w dowolnej pozycji (gdy król jest atakowany). A więc zaczynamy!
Szach to atak dowolnej bierki (figury bądź piona) na króla. Będąc szachowanym możemy obronić się na jeden z trzech sposobów. Są nimi: 1. pobicie, 2. ucieczka, 3. zasłona.
Omówmy pokrótce każdy ze sposobów.
1. Pobicie bierki dającej szacha. W tym wypadku najpierw musimy rozpoznać która bierka daje szacha (figura czy pion oraz na jakim stoi polu z którego atakuje króla), a następnie znaleźć naszą bierkę, która atakuje szachującego nas wojownika. Dla młodzieży czy dorosłych jest to stosunkowo bardzo łatwe zadanie, ale dla młodszych dzieci i bardzo początkujących graczy stanowi pewne wyzwanie (problem).
2. Ucieczka na nieatakowane pole. Tutaj trzeba znaleźć dowolne pole na które może przejść król, tak aby nie był (nadal) atakowany. Wymaga to sprawdzenia, które pola nie są atakowane przez bierki przeciwnika. Pamiętajmy, że król nie może wchodzić na pole atakowane nawet jeśli bierka, która atakuje dane pole nie może wykonać żadnego prawidłowego ruchu (chodzi o całkowite związanie).
3. Zasłona od szacha. Tego typu obrona wymaga zwrócenia uwagi na trzy sprawy. Pierwszą jest ta po jakiej linii został zaatakowany nasz król (linia pozioma, pionowa czy ukośna) a drugą - ile pól znajduje się pomiędzy królem a atakującą liniową figurą (hetmanem, wieżą bądź gońcem). Ostatnią kwestią będzie to która z bierek (pion też bowiem miewa taką możliwość!) jest w stanie przejść na pole (względnie na kilka pól) znajdujące się na linii pomiędzy atakującą króla figurą a jego najwyższą wysokością. Im bardziej oddalona figura szachująca króla - tym więcej pól do zasłony. Natomiast im więcej figur jest w stanie stanąć na drodze ataku, tym więcej sposobów obrony króla za pomocą zasłony (nazywanej również "przesłoną").
Poprzednim razem uczyliśmy nasze dzieci tego w jaki sposób sprawdzać pola na które król nie może stanąć (czyli te które są atakowane przez nieprzyjacielskie figury oraz piony). W ten sposób wiemy już czym jest "odcinanie" pól królowi. Dzisiaj wspólnie nauczymy się tego w jaki sposób bronić się od szacha. Jest to pozornie dosyć łatwe zagadnienie, które przy bliższym przyjrzeniu się okazuje się dość złożone. Niemniej pamiętajmy, że właśnie w tym również tkwi piękno i potęga szachów - można wyjść od banalnych zadań, a skończyć na szalenie wymagających (trudnych). Jeśli jeszcze mamy wszystko ładnie podane na tacy, wówczas nawet trudne szachowe zagadnienia nie muszą być takie straszne jak się wydaje na pierwszy rzut oka.
Celem dzisiejszej lekcji jest to, aby dziecko rozpoznawało wszystkie możliwe sposoby obrony od szacha w dowolnej pozycji (gdy król jest atakowany). A więc zaczynamy!
Szach to atak dowolnej bierki (figury bądź piona) na króla. Będąc szachowanym możemy obronić się na jeden z trzech sposobów. Są nimi: 1. pobicie, 2. ucieczka, 3. zasłona.
Omówmy pokrótce każdy ze sposobów.
1. Pobicie bierki dającej szacha. W tym wypadku najpierw musimy rozpoznać która bierka daje szacha (figura czy pion oraz na jakim stoi polu z którego atakuje króla), a następnie znaleźć naszą bierkę, która atakuje szachującego nas wojownika. Dla młodzieży czy dorosłych jest to stosunkowo bardzo łatwe zadanie, ale dla młodszych dzieci i bardzo początkujących graczy stanowi pewne wyzwanie (problem).
2. Ucieczka na nieatakowane pole. Tutaj trzeba znaleźć dowolne pole na które może przejść król, tak aby nie był (nadal) atakowany. Wymaga to sprawdzenia, które pola nie są atakowane przez bierki przeciwnika. Pamiętajmy, że król nie może wchodzić na pole atakowane nawet jeśli bierka, która atakuje dane pole nie może wykonać żadnego prawidłowego ruchu (chodzi o całkowite związanie).
3. Zasłona od szacha. Tego typu obrona wymaga zwrócenia uwagi na trzy sprawy. Pierwszą jest ta po jakiej linii został zaatakowany nasz król (linia pozioma, pionowa czy ukośna) a drugą - ile pól znajduje się pomiędzy królem a atakującą liniową figurą (hetmanem, wieżą bądź gońcem). Ostatnią kwestią będzie to która z bierek (pion też bowiem miewa taką możliwość!) jest w stanie przejść na pole (względnie na kilka pól) znajdujące się na linii pomiędzy atakującą króla figurą a jego najwyższą wysokością. Im bardziej oddalona figura szachująca króla - tym więcej pól do zasłony. Natomiast im więcej figur jest w stanie stanąć na drodze ataku, tym więcej sposobów obrony króla za pomocą zasłony (nazywanej również "przesłoną").
Tabela przedstawiająca wszystkie sposoby obrony przed szachem (atakiem dowolnej bierki)
Teraz dobrze jest zajrzeć do tabeli i powoli przeanalizować wszystkie możliwe warianty. Rozpoczynamy od figur liniowych (a więc hetmana, następnie wieży, a potem gońca).
A. Hetman - jeśli daje szacha bezpośrednio przy królu, a nie jest broniony, wówczas może go zbić także nasz król. W przypadku gdy jest broniony albo jest dalej niż o jedno pole od króla - wtedy możemy go pobić dowolną bierką (oczywiście o ile atakuje tego hetmana). Natomiast jeśli chcemy się zasłonić przed atakiem tej figury, wówczas sprawdzamy wszystkie pola, które znajdują się pomiędzy atakowanym królem i atakującym hetmanem. Oczywiście im hetman stoi bliżej w stosunku do króla, tym mniej takich pól.
B. Wieża - stosujemy dokładnie to samo co w przypadku hetmana.
C. Goniec - stosujemy dokładnie to samo co w przypadku hetmana.
I w ten oto sposób mamy już opanowane wszystkie możliwości obrony* w przypadku ataku figur liniowych.
Teraz przyjrzyjmy się niezwykłym bierkom - skoczkowi i pionowi - jak się można bronić przez szachem od tych wojowników?
D. Skoczek - jak widzimy król NIGDY nie może go pobić (broniąc się od szacha skoczkiem). Dlaczego? Otóż dlatego, że skoczek atakuje "z daleka", a król zawsze zbija bierkę będącą w zasięgu o jedno pole od niego. Tak więc musimy poszukać każdej innej bierki, która atakuje skoczka, bo król nie ma takiej możliwości. A jak można się zasłonić od ataku konika? Tutaj odpowiedź jest prosta - zasłona NIGDY nie jest możliwa, bo skoczek nie atakuje po linii prostej (ani pionowej ani poziomej ani również ukośnej).
E. Pion - ten bojowy piechur może być pobity dowolną bierką, zaś królem wówczas gdy nie jest broniony. Niekiedy istnieje jednak jeszcze jedna (ukryta) możliwość - gdy dochodzi do przypadku w którym jest opcja pobicia w przelocie. Jest to dokładniej wyjaśnione pod koniec lekcji. A co z możliwością zasłony? Tak samo jak w przypadku ataku skoczka - także tutaj odpada ten sposób obrony. Dzieje się tak dlatego, że pionek atakuje króla bezpośrednio - czyli nie ma wolnego pola (na drodze) między nimi, a więc nie można niczym się zasłonić! Prawda, że to całkiem proste i logiczne wyjaśnienie?
W przypadku zastosowania obrony poprzez ucieczkę królem, to zauważmy, że nie ma w tabeli żadnych wyjątków*. Oznacza to, że zawsze można skorzystać z tego sposobu, o ile nasz król jest w stanie przejść (uciec) na nieatakowane pole. Tak więc nie ma znaczenia co i jak go atakuje - jeśli chce uciekać na nieatakowane pole, to nikt mu tego nie może zabronić!
I jeszcze jedna uwaga zanim przejdziemy do omówienia specjalnych ruchów. Czy król może zaatakować króla przeciwnika? Technicznie nie jest to możliwe (jako zadanie na diagramie), ale w praktyce dochodzi (względnie może dojść) do takiego przypadku, gdy król odsłoni stojącą za nim figurę liniową, wówczas jest to tak zwany szach z odsłony (czyli szach następuje w wyniku ruchu królem - pomimo tego, że to nie król daje szacha, ale dzięki odsłonięciu figury stojącej za nim).
Na koniec kilka ważnych uwag dotyczących ruchów specjalnych (szach odkryty, podwójny szach, roszada, promocja piona oraz bicie w przelocie):
1. Król NIGDY nie może zaatakować (zaszachować) króla, chociaż może powstać szach po jego ruchu - jest to tak zwany szach odkryty (zwany również szachem z odsłony). Jest to ukazane w tabeli - w ostatnim wierszu (rzędzie). Król może natomiast wykonać ruch zwykły, ruch z biciem oraz ruch specjalny - tak zwaną roszadę (zarówno krótką jak i długą). Po ruchu zwykłym lub ruchu z pobiciem można dać jedynie szacha z odsłony. Natomiast dzięki roszadzie (wyłącznie jeśli jest to możliwy i prawidłowy ruch) można dać szacha jedynie wieżą z którą zrobiliśmy ten specjalny ruch.
2. W przypadku gdy jest szach odkryty (szach z odsłony) i jednocześnie szacha dają dwie figury (tak zwany podwójny szach), wówczas JEDYNĄ możliwością obrony pozostaje ucieczka (w wyjątkowych wypadkach król uciekając może pobić jedną z figur dającą szacha jeśli jest ona w jego bezpośrednim zasięgu). Warto pamiętać, że do tego typu ataku może dojść także wtedy, gdy pion jest promowany (zamieniany) na figurę. Ekstremalnie rzadkim przypadkiem będzie sytuacja, gdy podwójny szach jest realizowany przez figurę liniową oraz piona. Jest to na tyle wyjątkowa sytuacja, że większość graczy spotyka się z tego typu zagraniem najwyżej kilka razy w życiu. Bardziej dociekliwi i ambitni powinni samodzielnie odkryć ten sposób (dodam, iż zostanie on podany i wyjaśniony w następnym odcinku).
3. Wyjątkowo w przypadku ataku piona (który wykonał ruchem o 2 pola) dającego szacha królowi - można niekiedy obronić się poprzez pobicie w przelocie. Można ten sposób (tj. jego zastosowanie) łatwo zapamiętać. Jeśli król jest atakowany przez piona obok którego stoi pion przeciwnego koloru, wówczas istnieje możliwość zastosowania tego typu obrony. Jeśli atakuje biały pion, wówczas król przeciwnika musi znajdować się na 5 linii, a jeśli czarny, to król biały musi stać na 4. Dzieje się tak dlatego, że pion atakujący musi się przemieścić w jednym ruchu o 2 pola (a więc biały staje na linii 4 i atakuje króla na 5, analogicznie czarny staje na 5 i atakuje na 4). Dobrze jest przypomnieć (sobie i dziecku) warunki bicia w przelocie jeśli ich nie pamiętamy bądź nie rozumiemy.
Na tym kończymy tę lekcję. Zapraszam do samodzielnego ustawiania zadań i ćwiczenia z dzieckiem różnych sposobów obrony od szacha. Zaczynamy jak zwykle od najprostszych zadań, tak aby było jak najmniej bierek i tylko jedna obrona od szacha. Stopniowo zwiększamy skalę trudności dodając kolejne bierki (figury i później piony) i układamy zadania tak, żeby było coraz więcej sposobów obrony od szacha. Ćwiczenie pozornie może wydawać się skomplikowane, ale zapewniam, że zarówno mama jak i tata może (a nawet powinni - o ile mają taką możliwość) wspólnie odkrywać piękno i bogactwo szachów razem ze swoim dzieckiem. W przypadku gdyby zadanie okazało się zbyt trudne warto przeczytać kolejną część w której podam konkretne przykłady i sposoby pracy z dzieckiem. Uważam, że jest to jedno z nielicznych zagadnień, które wchodzi w zakres absolutnych podstaw szachowych (tzn. zasad gry), więc dobrze byłoby go opanować w stopniu dobrym lub bardzo dobrym. Dzięki temu nasz podopieczny będzie w stanie poprawnie reagować na sytuacje w której jego rówieśnicy (młodsi koledzy bądź zupełnie początkujący gracze bez względu na wiek) będą mieli problem z tym, aby zrozumieć wszystkie sposoby obrony przed szachem. Będzie to z pewnością powód do dumy oraz następny ważny krok na drodze do opanowaniu podstaw szachowego wtajemniczenia. Przede wszystkim dlatego, że następne zagadnienia będą opierały się o te podstawy. Im lepiej je zatem opanujemy, tym sprawniej pójdą nam kolejne części. Zatem życzę dobrej zabawy, dużo radości oraz wspólnego odkrywania szachowych tajemnic!
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz